清和月
池邊蘆葦參差綠
遠處薔薇紅已熟
梓里山纏色杜鵑
清和酷暑如三伏
THANH HOÀ NGUYỆT
Trì biên
lô vĩ sâm si lục
Viễn xứ tường
vi hồng dĩ thục
Tử lí sơn
triền sắc đỗ quyên
Thanh hoà khốc thử như Tam phục
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 28/4/2025
Thanh hoà 清和: biệt xưng của
tháng Tư âm lịch
Sâm si 參差: so le, không đều nhau. Xuất từ bài Quan thư 關雎phần Chu Nam 周南trong Kinh Thi:
參差荇菜
左右流之
Sâm si hạnh thái
Tả hữu lưu chi
(Rau hạnh mọc so le
Giạt bên trái giạt bên phải)
Tam phục 三伏: tức “tam phục thiên” 三伏天, khoảng thời gian
nhiệt độ mùa hè lên cao nhất, gồm: Sơ phục 初伏, Trung phục 中伏và Mạt phục 末伏, ba giai đoạn nóng nhất trong năm thường
bắt đầu vào khoảng trung tuần tháng 7 kết thúc vào khoảng trung hoặc hạ tuần tháng
8 dương lịch. “Phục” 伏 mang ý nghĩa là khí âm bị khí dương đè xuống, nên phục (nằm yên) không
nên động.
-Sơ
phục bắt đầu từ ngày Canh 庚 thứ 3 sau Hạ chí 夏至. Ngày đầu tiên của
Sơ phục gọi là “nhập phục” 入伏.
-Trung
phục bắt đầu từ ngày Canh 庚 thứ 4 sau Hạ chí 夏至đến ngày Canh đầu
tiên sau Lập thu 立秋.
-Mạt
phục bắt đầu từ ngày Canh 庚đầu tiên sau Lập thu 立秋đến trước ngày Canh 庚thứ 2 một ngày. Ngày Canh 庚 thứ 2 sau Lập thu
này gọi là “xuất phục” 出伏 tức kết thúc phục
thiên.
Sơ
phục và Mạt phục đều là 10 ngày, riêng Trung phục thì số ngày không cố định.
Tóm lại, định ngày Hạ chí, tìm các ngày có chữ Canh, cứ 10 ngày liên tiếp có một ngày Canh, ngày Canh thứ ba tính từ tiết Hạ chí chính là Sơ phục, ngày Canh thứ tư sau Hạ chí là Trung phục. Sau đó tìm đến tiết Lập thu, ngày Canh đầu tiên xuất hiện ở sau tiết Lập thu sẽ là ngày Mạt phục.
Tạm dịch
THÁNG TƯ
Lau sậy bên ao mọc so le xanh tốt,
Chốn xa kia hoa tường vi rực hồng.
Nơi quê nhà trên sườn núi một sắc
đỗ quyên,
Mới tháng Tư mà trời nóng gắt
như đã vào “Tam phục”.