Dịch thuật: Chữ "đậu", chữ "phong" và chữ "đăng"

 

CHỮ “ĐẬU” 豆 CHỮ “PHONG” 豐 VÀ CHỮ “ĐĂNG” 豋 

1-Chữ “đậu” 豆

Ở trên là chữ “đậu” 豆 trong giáp cốt văn.

Hiện tại, “đậu”豆  dùng để gọi các loại hạt, nhưng vào thời cổ “đậu” là một loại khí cụ dùng để đựng thức ăn. Chữ “đậu” 豆 trong giáp cốt văn rõ ràng là một loại khí cụ đựng thức ăn, phía bên dưới là hai chân cao của khí vật, ở giữa hình tròn, là chủ thể của vật. chính là nơi đựng đồ vật, phía bên trên giống như là cái nắp đậy. Trong Mạnh Tử 孟子có câu:

Nhất đan tự, nhất đậu canh. ⁽¹⁾

一箪食, 一豆羹

(Một đan (giỏ) cơm, một đậu (bát) canh)

          “Đậu” 豆ở đây chính là đồ vật dùng để đựng canh.

2-Chữ “phong” 豐

          Chữ “phong” giản thể là 丰. Ở chữ phồn thể 豐, phía bên trên là “ngọc xuyến” 玉串 (xâu ngọc), phía bên dưới là khí vật “đậu” 豆. Cả hai kết hợp lại chính là nói, trong cái “đậu” 豆 có dựng vật phẩm, biểu thị ý nghĩa đầy đủ dư dả.

Chữ ở kim văn và giáo cốt văn tương tự, “ngọc xuyến” 玉串biến thành “cốc vật” 谷物 (các loại ngũ cốc), cho nên được mùa luôn liên hệ với cốc vật và cuộc sống tươi đẹp. 

3-Chữ “đăng” 登

          Chủ yếu do ba bộ thận tổ thành:

          Phía bên trên là “đôi chân”,

          Ở giữa giống cái “đậu” 豆đựng thức ăn.

          Phía bên dưới là “đôi tay”

Ý nghĩa là hai tay bưng khí vật tiến lên dâng hiến. 

Chữ "phong" và chữ "đăng"

Quá trình diễn biến của chữ “đậu” 

Kim văn  Tiểu triện  Lệ thư  Khải thư

Chú của người dịch

1-Nhất đan tự 一箪食:

           Ở thiên Ung dã 雍也  trong Luận ngữ论语 có câu:

          Tử viết: “Hiền tai Hồi dã! Nhất đan tự, nhất biều ẩm, tại lậu hạng, nhân bất kham kì ưu, Hồi dã bất cải kì lạc.”

          子曰: “贤哉回也! 一箪食, 一瓢饮, 在陋巷, 人不堪其忧, 回也不改其乐.”

          (Khổng Tử bảo rằng: “Hiền thay anh Hồi! một giỏ cơm, một bầu nước, ở nơi ngõ hẻm, người khác thì ưu sầu không chịu nỗi cảnh khốn khổ đó, riêng anh Hồi thì vẫn không đổi niềm vui.)

          Chú rằng:

          Chữ 食,âm cổ đọc là 嗣 (tự).

Theo bính âm, chữ 食 có 3 âm đọc:

          -Shí, âm Hán Việt là “thực”

          -Sì, âm Hán Việt là “tự”

          -Yì âm Hán Việt là “dị”, như 酈食其 Lịch Dị Ki (Cơ) (nhân danh)

Thành ngữ 箪食瓢饮 có bính âm là dān sì piáo yǐn, chú âm phù hiệu là

ㄉㄢ ㄙˋ ㄆㄧㄠˊ ㄧㄣˇ nên chữ ở đây đọc là “tự”

                                                             Huỳnh Chương Hưng

                                                              Quy Nhơn 10/4/2025

Nguồn

HÁN TỰ TIỂU THỜI HẬU

TỔ TIÊN ĐÍCH SINH HOẠT

汉字小时候

祖先的生活

Biên soạn: Dương Quân 杨军

Tây An: Thiểm Tây Nhân dân Giáo dục xuất bản xã, 2018