梅溪渡
玄英冷氣來
清客溪邊立
瘦影倒懸流
風動寒香集
獨先天下開
喜報青陽入
君子歲寒中
高雅堅强執
MAI KHÊ ĐỘ
Huyền anh lãnh khí lai
Thanh khách khê biên lập
Sấu ảnh đảo huyền lưu
Phong động hàn hương tập
Độc tiên thiên hạ khai
Hỉ báo Thanh dương nhập
Quân tử tuế hàn trung
Cao nhã kiên cường chấp
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 03/3/2025
Huyền anh 玄英: nhã xưng của mùa đông. Trong “Nhĩ
nhã – Thích thiên” 尔雅 - 释天 có ghi:
春为青阳, 夏为朱明, 秋为白藏, 冬为玄英.
Xuân
vi Thanh dương, hạ vi Chu minh, thu vi Bạch tàng, đông vi Huyền anh.
(Mùa
xuân gọi là Thanh dương. Mùa hạ gọi là Chu minh, mùa thu gọi là Bạch tàng, mùa
đông gọi Huyền anh)
Trong
bài “Đạo quán nội bách thụ phú” 道观内柏树赋của Nguỵ Trưng 魏征đời Đường có câu:
涉青阳不增其华
历玄英不减其翠
Thiệp Thanh dương bất tăng kì
hoa
Lịch Huyền anh bất giảm kì thuý
(Trải qua mùa xuân cũng không
tăng thêm rực rỡ,
Trải mùa đông cũng không giảm vẻ
tốt tươi)
Thanh khách 清客: hoa mai có nhiều biệt xưng,
như: thanh khách 清客, La Phù mộng 羅浮夢, sơ ảnh 疏影, huyên nghiên 暄妍, ngọc diện 玉面, cù tiên癯仙.
Diêu
Khoan 姚宽đời
Tống trong Tây khê tùng ngữ thập khách 西溪丛语十客 có viết:
Mai hoa vi thanh
khách
梅花为清客
(Hoa mai gọi là thanh khách)
Độc tiên thiên hạ khai 天下獨先天下開: Mượn
ý từ câu trong bài Đạo mai chi khí tiết 道梅之氣節 của Dương Duy Trinh 楊維楨
đời Nguyên:
Vạn hoa cảm hướng tuyết trung xuất
Nhất thụ độc tiên thiên hạ xuân
萬花敢向雪中出
一樹獨先天下春
(Muôn hoa nào dám nở
hoa trong tuyết
Chỉ có hoa mai là nở
trước nhất báo hiệu mùa xuân)
Ý nói hoa mai không sợ tuyết lạnh,
trong số muôn hoa, hoa mai nở hoa trước nhất, dự báo mùa xuân sắp đến, nhân đó
hoa mai được dân gian xem là điềm cát tường truyền xuân báo hỉ.
Thanh
dương 青陽: Nhã xưng của mùa xuân, cũng xuất
từ trong “Nhĩ nhã – Thích thiên” 尔雅 - 释天.
Quân tử 君子: ở đây tức “hoa trung tứ quân tử”
花中四君子 chỉ mai 梅, lan 蘭, trúc 竹, cúc 菊.
Tam hữu 三友: tức “tuế hàn tam hữu” 歲寒三友 (ba người bạn của mùa đông) chỉ tùng 松, trúc 竹, mai 梅, đại biểu cho khí tiết cương nghị, khiêm tốn, kiên nhẫn.
Tạm dịch
Mùa đông khí lạnh đến,
Mai đứng bên khe suối.
Bóng gầy ngã trên mặt nước,
Gió khua mùi hương tụ lại.
Hoa mai nở trước các loài hoa,
Vui báo mùa xuân đến.
Trong tứ quân tử cùng tuế hàn
tam hữu,
Mai cũng có được khí tiết cao
nhã kiên cường.