葛藤女蘿微賤
因緣豈得方圓
多事不平身分
料想若裡嬋娟
桃窻秋風夜透
三星缺月於天
Cát đằng
nữ la vi tiện
Nhân
duyên khởi đắc phương viên
Đa sự
bất bình thân phận
Liệu
tưởng nhược lí thiền quyên
Đào
song thu phong dạ thấu
Tam tinh khuyết nguyệt ư thiên
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 25/3/2025
Tạm dịch
từ sáu câu trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du.
Sắn
bìm chút phận con con
Khuôn
duyên biết có vuông tròn cho chăng?
Thân
sao nhiều nỗi bất bằng
Liều
như cung Quảng ả Hằng nghĩ sao!
Đêm
thu, gió lọt song đào,
Nửa
vành trăng khuyết, ba sao giữa trời.
(câu 1633
– 1638)
( “Từ
điển Truyện Kiều” của Đào Duy Anh)
Theo “Truyện Kiều” bản kinh đời
Tự Đức, do Nguyễn Quảng Tuân phiên âm và khảo dị, câu 1634, 1636 và 1638 là:
Nhân duyên
biết có vuông tròn cho chăng? (1634)
Liều
như ả Tố cung trăng nghĩ
nào! (1636)
Nửa vành trăng khuyết, ba sao giữa trời (1638)
Bản dịch
sang Trung văn của Hoàng Dật Cầu 黄軼球
生涯作妾已堪嗟,
可眞是, 长此为奴?
人間多少不平事,
月里嫦娥, 哪知我千般苦.
秋宵风透窗紗,
殘月一弯, 三星照户
Sinh
nhai tác thiếp dĩ kham ta
Khả
chân thị, trường thử vi nô?
Nhân
gian đa thiểu bất bình sự,
Nguyệt
lí Thường Nga, na tri ngã thiên ban khổ.
Thu
tiêu phong thấu song sa,
Tàn
nguyệt nhất loan, tam tinh chiếu hộ
(In tại nhà in Nhật Báo Giải phóng, 1976)
Cát đằng 葛藤: Cát 葛 là dây sắn, đằng 藤là dây mây,
hai loại thực vật kí sinh vào thân cây khác.
Nữ la 女蘿: cũng là một loại thực vật, bám vào cây cao mà leo lên.
Bài Khuỷ
biền 頍弁phần Tiểu nhã 小雅trong Kinh Thi có câu:
Điểu dữ nữ la
Thi vu tùng bá
蔦與女蘿
施于松柏
(Dây điểu và dây nữ la
Leo bám vào cây tùng cây bá)
Trong văn học thường dùng “cát đằng”, “cát luỹ” hoặc “điểu la” để chỉ người
có thân phận thấp kém, phải nương nhờ người khác. Cũng dùng để ví thân phận người
vợ lẽ.
Vi tiện 微賤: nhỏ bé, thấp hèn.
Nhược lí 若裡: như là ở bên trong.
Phương
viên 方圓: vuông tròn. “Phương” 方 là
vuông, “viên” 圓 là tròn.
Thiền quyên 嬋娟: chỉ vầng trăng. Trong bài từ
theo điệu “Thuỷ điệu ca đầu” 水調歌頭 của Tô Thức 蘇軾có câu:
Đản
nguyện nhân trường cửu
Thiên
lí cộng thiền quyên
但願人長久
千里共嬋娟
(Chỉ cầu người mà mình mong nhớ
được bình yên mãi mãi,
Dù cách trăm sông ngàn núi,
cũng có thể cùng nhau ngắm vầng trăng sáng.)