ĐẾ QUỐC HÁN VỚI KHẢO CỔ HỌC NGÔN NGỮ
Khảo cổ về đế quốc Hán cùng với việc
nghiên cứu lịch sử, văn hiến đã có được những thành quả to lớn. Nhưng, việc
nghiên cứu đế quốc Hán cũng còn tồn tại nhiều vấn đế chưa giải quyết.
Ví dụ như: sự khu biệt cơ bản nhất giữa
đế quốc Tần và đế quốc Hán là gì? Về mặt ngôn ngữ có hay không có sự khu biệt
rõ nét? Tiếng mẹ đẻ của Lưu Bang 刘邦 là như
thế nào? Có mối tương quan mật thiết với một số ngữ hệ nào?
Bất luận là nhìn từ từ văn hiến lịch sử
hay văn vật khảo cổ, giữa Hung nô và đế quốc Hán đều có sự liên hệ qua lại nhiều
lần. Không nghi ngờ gì, Hung nô là một liên minh bộ lạc, nhưng vương tộc của
Hung nô rốt cuộc thuộc về dân tộc nào? Giữa Hung nô và đế quốc Hán có mối liên
hệ qua lại nhiều lần, điều này về ngôn ngữ của đế quốc Hán đã biểu hiện ở điểm
nào?
Trong thế giới tinh thần đời Hán, Tây
Vương Mẫu 西王母là vị thần trọng yếu nhất, còn
núi Bất Chu 不周 là núi thần nổi tiếng nhất, tại
sao họ lại đột nhiên xuất hiện? Họ từ đâu đến? Trong những vãn ca như “Hao lí” 蒿里, “Hao lí hành” 蒿里行cũng đột nhiên xuất hiện ở đời
Hán, những bài này từ đâu đến?
Phật giáo Ấn Độ truyền vào Trung Quốc
vào cuối thời Đông Hán, sử tịch đời Hán đối với việc này có những ghi chép rời
rạc. Nếu từ quy luật chung của lịch sử toàn cầu, sau khi một tôn giáo tiến vào
một quốc gia hoặc một khu vực mới, trước khi nó được ghi chép lại, giữa hai khu
vực nhất định đã tồn tại nhiều sự giao lưu, thế thì chúng ta có thể tìm được đầu
mối về sự tồn tại giao lưu giữa Trung Quốc trước thời Đông Hán với Ấn Độ không?
Trên những thẻ giản về y học phát hiện
được tại Lão Quan sơn 老官山ở Thành Đô 成都 (1) đời Hán có “Tệ tích y luận”
敝昔医论 (“Tệ tích” 敝昔tức “Biển Thước” 扁鹊 ), sau đó lại xuất hiện Hoa Đà 华佗 (còn có tên là “Phu” 旉) cùng với những ghi chép lịch
sử về y học mới tạo ra của mình. Đời Hán đã đặt nền móng vững chắc cho địa vị
thần y của Biển Thước và Hoa Đà. Nhưng, tại sao hai người này mỗi người đều có
hai tên? Tên của họ cùng với ý nghĩa ngôn ngữ của thuật ngữ y học cùng thời,
nhìn từ nội bộ Hán ngữ không hề dễ giải thích. Chúng ta cần hiểu, bất kì thời đại
nào, y học đều đại biểu cho kĩ thuật cao của một dân tộc hoặc khu vực, nhân đó
mà thuật ngữ y học rất dễ được truyền bá, thế thì những thuật ngữ y học cùng thời
đại với Biển Thước và Hoa Đà có thể đến từ ngôn ngữ nào? Và có mối tương quan với
những nền văn minh nào?
Thông qua việc nghiên cứu khảo cổ học ngôn ngữ, chúng ta thử giải mã những bí ẩn về đế quốc Hán, cung cấp những công cụ và phương pháp nghiên cứu mới, trùng kiến một đế quốc Hán mang cảm giác lập thể.
Chú của
người dịch
1-Lão Quan sơn 老官山: tức “Thành Đô Lão Quan sơn Hán mộ” 成都老官山汉墓, ngôi mộ táng thời kì Tây Hán tại Lão Quan sơn 老官山trấn Thiên Hồi 天回thành phố Thành Đô 成都tỉnh Tứ Xuyên 四川, được khai quật từ tháng 7 năm 2012 đến tháng 8 năm 2013, phát hiện 920 thẻ giản về y học, có khả năng là thư tịch kinh điển của học phái Biển Thước 扁鹊đã thất truyền.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 01/3/2025
Nguồn
HÁN ĐẾ QUỐC ĐÍCH MỤC QUANG
Ngữ từ, quan niệm dữ ngữ ngôn
khảo cổ học
漢帝國的目光
语词观念与语言考古学
Tác giả: Diệp Hiểu Phong 叶晓锋
Thượng Hải cổ tịch xuất bản xã,
2024