秋夜
瑟瑟秋風吹岸荻
孤篷停棹睡江邊
茫茫薄霧籠江上
碧落蟾宮夜不眠
THU DẠ
Sắt sắt
thu phong xuy ngạn địch
Cô bồng
đình trạo thuỵ giang biên
Mang
mang bạc vụ lung giang thượng
Bích lạc thiềm cung dạ bất miên
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 13/02/2025
Sắt sắt 瑟瑟: xào
xạc. Thu phong sắt sắt 秋風瑟瑟: gió thu xào xạc.
Địch 荻: một
loại cỏ lau. Ngạn địch 岸荻: cỏ
lau bên bờ sông.
Trong
“Tì bà hành” 琵琶行của Bạch Cư Dị 白居易có câu:
潯陽江頭夜送客
楓葉荻花秋瑟瑟
Tầm
Dương giang đầu dạ tống khách
Phong
diệp địch hoa thu sắt sắt
(Bến
Tầm Dương canh khuya đưa khách
Quạnh
hơi thu lau lách đìu hiu)
(Theo
Phan Huy Vịnh?)
Bồng 篷: mui thuyền được đan bằng phên tre, như xa bồng 車篷 (mui xe), thuyền bồng
船篷 (mui thuyền), cũng được dùng để chỉ con thuyền.
Trạo 棹: mái chèo. Đình trạo 停棹: dừng chèo.
Mang
mang 茫茫: mênh mông, bao la.
Lung 籠: trùm lên, phủ lên.
Bích lạc 碧落: Chỉ bầu trời. Đạo giáo gọi
thiên giới là “bích lạc”. Trong Trường hận
ca 长恨歌của Bạch
Cư Dị 白居易có câu:
Thượng
cùng bích lạc hạ hoàng tuyền
Lưỡng xứ
mang mang giai bất kiến
上穷碧落下黄泉
两处茫茫皆不见
(Trên đến bích lạc dưới đến
hoàng tuyền
Cả hai nơi đó đều mênh mông
không thấy dấu vết)
Thiềm cung 蟾宮: cũng gọi là “Quảng Hàn cung” 广寒宮là cung điện nơi
Thường Nga 嫦娥cư trú trong thần thoại Trung Quốc.
Theo
thần thoại, Hậu Nghệ 后羿xin được thuốc trường
sinh bất lão ở chỗ Tây Vương Mẫu 西王母, vợ Hậu Nghệ là
Thường Nga sau khi lén uống đã bay lên cung trăng biến ra con cóc (thiềm thừ 蟾蜍), trở thành nguyệt tinh, cho nên người ta gọi Quảng Hàn cung là Thiềm
cung, tức mặt trăng.
https://www.zdic.net/hans/%E8%9F%BE%E5%AE%AB
Cung thiềm bóng đã cao giơ
Mải vui bẻ quế ngại thưa thớt nhàn
(“Lưu nữ tướng”)
Và cũng theo truyền thuyết, trên mặt
trăng có cây quế, nên trong thơ văn Việt Nam thường cũng dùng “cung quế” để chỉ
mặt trăng.
Cung quế cao xanh đượm khói
Dòng Ngân tĩnh biếc in tàu
(“Hồng Đức quốc âm thi tập”)
(Theo “Tiếng Việt trong thư tịch cổ Việt Nam” quyển 1 của Nguyễn Thạch Giang)
Tạm dịch
ĐÊM THU
Gió thu thổi qua khóm lau bên
sông nghe xào xạc,
Thuyền dừng chèo ngủ lại bên
sông.
Làn sương mỏng mênh mông phủ
lên mặt nước,
Vầng trăng trên trời không ngủ
suốt đêm.