黎來
廿一黎來百姓傳
隴崖盟誓志全堅
改裝救主名千載
可謂功臣史籍宣
LÊ LAI
Nhập
nhất Lê Lai bách tính truyền
Lũng
Nhai minh thệ chí toàn kiên
Cải trang cứu chủ danh thiên tải
Khả vị công thần sử tịch tuyên
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 28/02/2025
Lê Lai 黎來 (năm 1355 – năm 1419?): người
huyện Thọ Xuân Thanh Hoá, sử gia Lê Quý Đôn miêu tả ông trong “Đại Việt
thông sử” là người có “tính cương trực, dung mạo khác thường, chí khí
cao cả lẫm liệt, lo việc hậu cần cho Lê Lợi rất chu đáo.”
Lê
Lai là một trong 19 người tham dự Hội thề Lũng Nhai năm 1416 của nghĩa quân Lam
Sơn do Lê Lợi lãnh đạo chống lại quân Minh.
Khoảng
năm 1418, lực lượng nghĩa quân còn yếu, thường bị quân Minh vây khốn. Trong
tình hình đó, Lê Lợi có hỏi ai có thể đóng giả ông để cứu nguy cho toàn quân,
Lê Lai đã nhận lời. Sự kiện này các sử liệu chép có sai khác.
Theo “Việt sử tiêu án” của Ngô Thời Sĩ:
Bình
Định Vương đại phá quân Minh ở Mang Thôi. Trước Vương khởi binh ở Lam Sơn, thế
quân kém và ít, người Minh lùng bắt mãi, bèn mưu cùng tướng tá rằng ai có thể
đem thân ra thay ta, để cho ta đi ẩn nấp, giấu tông tích mà cho quân nghỉ, để
mưu đồ cử binh lần sau. Lê Lai xin đem thân nhận lấy việc ấy, Vương lạy khấn trời
nói: “Lê Lai đem thân thay chúa, nếu sau này không nhớ đến công, nguyện cung điện
hoá thành rừng núi, bảo ấn hoá thành đồng, thần kiếm hoá thành đao cùn.” Lê Lai
liền tự xưng là Bình Định Vương, khiêu chiến với quân Minh rồi chết. Đâu cũng
truyền đi là Bình Định Vương chết rồi, người Minh cũng tin là thật, không lưu
ý. ….
(Ngô
Thời Sĩ: “Việt sử tiêu án” bản dịch của Hội liên lạc nghiên cứu văn hoá
Á châu, nhà xuất bản Thanh Niên, 2001, trang 337)
Theo “Lam
Sơn thực lục”:
Khi
ấy quân ta chỉ mới được nhỏ, mà thế giặc đương mạnh. Nhà vua bèn vời các tướng
mà bảo rằng:
-Ai
có thể thay thân khoác hoàng bào, lĩnh năm trăm quân, hai thớt voi, đánh vào
thành Tây Đô? Thấy giặc ra đối địch, thì tự xưng tên: ‘Ta là chủ Lam Sơn đây!’
Để cho giặc bắt? cho trẫm được náu mình, nghỉ binh, thu họp cả quân sĩ để mưu
tính việc về sau!
Các
tướng đều không dám nhận lời. Chỉ có Lê Lai thưa rằng:
-Thần
băng lòng xin thay mặc áo chủ công. Ngày sau Bệ hạ gây nên đế nghiệp, có được
thiên hạ, thương đến thần tử, cho con cháu muôn đời được chịu ơn nước. Đó là điều
thần mong mỏi.
Đế lại
Trời mà khấn rằng:
-Lê
Lai có công đổi áo. Sau này trẫm cùng con cháu, các tướng tá, hay con cháu các
công thần, nếu không thương đến công ấy, thì xin đền đài hoá ra rừng núi, ấn
vàng hoá ra đồng sắt, gươm thần hoá ra đao binh.
Nhà
vua khấn xong, Lê Lai liền đem quân đến cửa trại giặc khiêu chiến. Giặc cậy
quân mạnh xông đánh. Lê Lai cưỡi ngựa, phi vào giữ trận giặc, nói rằng:
-Ta
đây là chủ Lam Sơn.
Giặc
bèn xúm lại vây, bắt lấy đem về trong thành, xử bằng hình phạt cực ác, ra hẳn
ngoài những tội thường làm …..
https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%AA_Lai
Lê
Thái Tổ mất ngày 22 tháng 8 năm 1433, trước khi mất có dặn lại đời sau phải làm
giỗ Lê Lai trước một ngày, tức ngày 21 tháng 8, nên trong dân gian có lưu truyền
câu “Hăm mốt Lê Lai, Hăm hai Lê Lợi”.
Nhập nhất 廿一: là
21.