TRUNG THƯ XÁ NHÂN
“Xá” 舍, là
tên chức quan thời cổ. “Xá nhân” 舍人bắt đầu
từ thời Tiên Tần, vốn là thuộc quan thân cận của quốc quân, thái tử. Thời Nguỵ
Tấn, trong Trung thư sảnh 中书省thiết lập
“Trung thư thông sự xá nhân” 中书通事舍人, chuyên việc truyền tuyên chiếu lệnh. Thởi Nam triều dựa
theo. Đến nhà Lương bỏ hai chữ “thông sự” 通事, xưng là Trung thư xá nhân 中书舍人, chức quan giữ việc khởi thảo chiếu lệnh,
tham dự cơ mật, quyền lực ngày càng lớn.
Trung thư xá nhân nguyên vốn chủ quản văn thư trong Trung thư sảnh, chức vị thấp hơn Trung thư thị lang 中书侍郎. Sau thời Nam triều thực quyền rất lớn, từ khởi thảo chiếu lệnh, tham dự cơ mật đến quyết đoán chính vụ, thường làm thay chức vụ Tể tướng. Đời Tuỳ đổi làm Nội sử xá nhân 内史舍人, chủ quản chiếu lệnh. Năm Vũ Đức 武德thứ 3 nhà Đường (năm 620), khôi phục lại Trung thư xá nhân, chuyên quản chiếu lệnh, thị tụng, tuyên chỉ, tiếp nhận tấu văn. Sau thời Khai Nguyên 开元, dần thành chức quan nhàn tản. Đời Tống, chủ quản Trung thư lục phòng 中书六房, thừa biện các việc văn thư, khởi thảo chiếu lệnh có liên quan. Đời Minh có Trung thư khoa xá nhân 中书科舍人 20 người, thuộc Nội các Trung thư khoa 内阁中书科, phụ trách các việc như viết văn cáo, mệnh lệnh … Đời Thanh dựa theo. Thời Càn Long 乾隆 đổi gọi là Trung thư 中书.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 22/02/2025
Nguồn
TRUNG QUÔC CỔ ĐẠI VĂN HOÁ THƯỜNG
THỨC TỪ ĐIỂN
中国古代文化常识辞典
Thương vụ ấn thư quán từ thư
nghiên cứu trung tâm, 2024