Dịch thuật: Thuận cảnh dữ nghịch cảnh (Tiểu song u kí)

 

顺境与逆境

花繁柳密处拔得开 ⁽¹⁾, 才是手段 ⁽²⁾.

风狂雨急时立得定 ⁽³⁾, 方见脚跟 ⁽⁴⁾.

                                                                             (小窗幽记)

THUẬN CẢNH DỮ NGHỊCH CẢNH

Hoa phồn liễu mật xứ bạt đắc khai ⁽¹⁾, tài thị thủ đoạn ⁽²⁾.

Phong cuồng vũ cấp thời lập đắc định ⁽³⁾, phương kiến cước cân ⁽⁴⁾.

                                                                                   (Tiểu song u kí)

Chú thích

1-Hoa phồn liễu mật花繁柳密:ví cảnh ngộ nhân sinh vinh hoa phú quý.

2-Thủ đoạn 手段: biện pháp, bản lĩnh.

3-Phong cuồng vũ cấp 风狂雨急: ví cảnh ngộ nhân sinh trắc trở trùng trùng.

          Lập đắc định 立得定: đứng vững, không dao động.

4-Cước cân 脚跟: ví lập trường.

Dịch nghĩa

THUẬN CẢNH VÀ NGHỊCH CẢNH

Ở trong thuận cảnh vinh hoa phú quý, hoa nhiều liễu dày mà không bị câu thúc, đi lại tự nhiên, đó mới là người có bản lĩnh.

Thân bị hãm trong cảnh cuồng phong bạo vũ mà có thể đứng vững không hề dao động, đó mới là người có cốt khí.

Phân tích và thưởng thức

          Đời người luôn gặp những cảnh ngộ khác nhau, hoặc vinh hoa như gấm, liễu dày như tơ dệt; hoặc như sấm chớp, cuồng phong bạo vũ, một cá nhân thân ở vào thuận cảnh cũng tốt, thân ở vào nghịch cảnh cũng được, đều chỉ là một hạt gạo trong biển lớn, như khói mây qua trước mắt. Nếu khi chúng ta nhận thức được sự huyễn hoặc trống rỗng, thì trong cảnh ngộ tốt đẹp nhất, cũng không bị hoa dày nhiễu tâm, không bị liễu dày buộc thân, vẫn cứ đi lại tự nhiên. Con người trong thuận cảnh kiên trì nguyên tắc của bản thân là việc dễ, nhưng trong cuộc sống không hoàn toàn là thuận cảnh, mà nghịch cảnh cũng có nhiều. Lúc bấy giờ chúng ta cần phải kiên định lương tâm của mình, không làm những việc trái với nguyên tắc. Người xưa có nói:

Uy vũ bất năng khuất, bần tiện bất năng di, phú quý bất năng dâm.

威武不能屈, 贫贱不能移, 富贵不能淫

Chính là nói con người dù ở trong thuận cảnh hay nghịch cảnh cũng phải kiên trì nguyên tắc. Thánh nhân Khổng Tử của Nho gia đã làm gương cho chúng ta, khi ngài chu du các nước đã gặp rất nhiều trắc trở, nhưng ngài không thay đổi ý chí, chính như những lời ngài nói:

Quân tử cố cùng, tiểu nhân cùng tư lạm hĩ.

君子固穷, 小人穷斯滥矣

(Quân tử dù gặp phải hoàn cảnh quẫn bách vẫn luôn giữ bản thân mình; tiểu nhân gặp cảnh quẫn bách thì không việc gì mà không làm)

Trần Kế Nho 陈继儒 (1558 – 1639): văn học gia, thư hoạ gia đời Minh, tự Trọng Thuần 仲醇, hiệu Mi Công 眉公, người Hoa Đình 华亭 Tùng Giang 松江 (nay là Tùng Giang Thượng Hải).

Trần Kế Nho lúc nhỏ đã thông minh, ông học rộng biết nhiều, giỏi cả thơ lẫn văn, về thư pháp theo Tô Thức 苏轼, Mễ Phế 米芾 nổi tiếng một thời. Khoảng những năm hai mươi mấy tuổi, ông tuyệt ý với khoa cử, ẩn cư tại Tiểu Côn sơn 小昆山, sau cất nhà tại Đông Xà 东佘 suốt ngày đóng cửa viết sách. Triều đình nhiều lần cho mời nhưng ông đều lấy cớ bệnh tật từ chối.

Trần Kế Nho cả một đời đọc rất nhiều, trứ thuật cũng đồ sộ phong phú. Tác phẩm của ông có Trần Mi Công toàn tập 陈眉公全集  truyền đời.

Nguồn http://www.360doc.com/content

                                                                       Huỳnh Chương Hưng

                                                                       Quy Nhơn 12/02/2025

Nguyên tác

THUẬN CẢNH DỮ NGHỊCH CẢNH

顺境与逆境

Trong quyển

TIỂU SONG U KÍ

小窗幽记

Tác giả: Trần Kế Nho 陈继儒

Chú dịch: Lôi Phương 雷芳

Sùng Văn thư cục, 2007.