“TÂY SƯƠNG KÍ”
TÁC PHẨM HAY NHẤT CỦA TẠP KỊCH ĐỜI NGUYÊN
“Tây sương kí” 西厢记là một câu chuyện tình yêu lưu truyền rất rộng ở Trung Quốc mà ai ai cũng biết. Ban đầu có gốc từ “Hội chân kí” 会真记 (còn có tên là “Oanh Oanh truyện” 莺莺传) một tác phẩm truyền kì của thi nhân Nguyên Chẩn 元稹đời Đường sáng tác, sau được Vương Thực Phủ 王实甫cải biên thành tạp kịch, được khen là “Nguyên tạp kịch áp quyển chi tác” 元杂剧压卷之作 (tác phẩm hay nhất áp đảo các tác phẩm khác của tạp kịch đời Nguyên), đối với ngôn ngữ, văn hoá Trung Quốc, đều có ảnh hưởng.
Vương Thực Phủ “bất vụ chính nghiệp”
Có thể
nói, “Tây sương kí” 西厢记 là tác phẩm kịch mà ai ai đều biết, ở đời Nguyên được
khen là “Tân tạp kịch, cựu truyền kì, “Tây sương kí” thiên hạ đoạt khôi” 新杂剧, 旧传奇, “西厢记” 天下夺魁 (đối với tân tạp kịch, cựu truyền kì, “Tây sương kí”
là đứng đầu trong thiên hạ). 700 năm nay, đã được nhiều kịch chủng trong cả nước
diễn xướng cho đến nay mà không suy.
Liên
quan đến cuốc đời của tác giả “Tây sương kí” Vương Thực Phủ, sử liệu cực
hiếm thấy. Trong truyện các tác gia tạp kịch đời Nguyên là “Lục quỷ bạ” 录鬼簿 do Chung Tự Thành 钟嗣成 cuối đời Nguyên
biên soạn, cũng chỉ nói rời rạc mấy dòng
“danh Đức Ngôn, Đại Đô nhân” 名德言, 大都人 (tên là Đức
Ngôn, người Đại Đô) (1). Tuy là như thế, phụ thân và con của Vương
Thực Phủ lại là nhân vật quan trường hiển hách ở đời Nguyên, lưu lại một ít sử
liệu tỉ mỉ xác thực, từ trong đó có thể hiểu được một vài tình trạng của Vương
Thực Phủ. Theo “Nguyên sử” 元史, phụ thân Vương
Thực Phủ là Vương Địch Huân 王逖勛 từng theo Thành
Cát Tư Hãn 成吉西汗tây chinh đến Tây vực, địa vị hiển hách. Vương Thực Phủ
không chỉ xuất thân từ nhà quan lại danh vọng, mà ông cũng đã từng làm quan. Đầu
tiên là Huyện quan, nhân vì cai trị có tiếng, sau được thăng làm Thiểm Tây Hành
đài giám sát ngự sử 陕西行台监察御史. Nhưng luôn nhân vì “cùng với đài thần không hợp, năm
40 tuổi bèn từ quan”. Sau khi về lại Đại Đô 大都,
ông liền đến tổ chức “Ngọc kinh thư hội” 玉京书会 của Quan Hán
Khanh 关汉卿, ra vào chốn ca đài vũ tạ, lẫn lộn trong chốn hát ca,
bắt đầu sáng tác hí kịch để sinh nhai.
Con
Vương Thực Phủ là Vương Kết 王结, có truyện trong “Nguyên
sử”, “làm quan từ Túc vệ, sau lên đến Trung thư Tả thừa, Trung thư Tham tri
chính sự, địa vị hiển hách”. Đối với phụ thân Vương Thực Phủ không màng chính vụ,
Vương Kết đại khái cũng cảm thấy không được vinh dự, từng khuyên phụ thân không
nên bước chân vào “ca xuý chi địa” 歌吹之地, an tâm ở nhà dưỡng
lão. Nhưng Vương Thực Phủ si mê, lấy đó làm vui không mà biết chán, không thể
buông bỏ sáng tác. Vương Kết cũng không biết làm sao.
Vương Thực Phủ cả đời sáng tác được 14 bộ tạp kịch, trừ “Thôi Oanh Oanh đãi nguyệt tây sương kí” 崔莺莺待月西厢记, “Lữ Mông Chính phong tuyết phá diêu kí” 呂蒙正风雪破窑记, “Tứ Thừa tướng ca vũ Lệ Xuân Đường” 四丞相歌舞丽春堂lưu được toàn bản ra, còn có “Tô Tiểu Khanh nguyệt dạ phiến trà thuyền” 苏小卿月夜贩茶船, “Hàn Thái Vân ti trúc Phù Dung đình” 韩彩云丝竹芙蓉亭mỗi bộ còn một màn. ….. (còn tiếp)
Chú của người dịch
1-Các tài liệu khác cho rằng Vương Thực Phủ 王实甫 (năm 1260 – năm 1336) tên Đức Tín 德信, người Đại Đô 大都 (nay là Bắc Kinh).
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 10/02/ 2025
Nguyên tác Trung văn
NGUYÊN TẠP KỊCH ÁP QUYỂN CHI TÁC
“TÂY SƯƠNG KÍ”
元杂剧压卷之作
“西厢记”
Trong quyển
NHẤT BẢN THƯ ĐỘC ĐỔNG
TRUNG QUỐC TRUYỀN THUYẾT VĂN HOÁ
(quyển 1)
一本书读懂中国传说文化
Tác giả: Thạch Khai Hàng 石开航
Bắc Kinh: Trung Hoa Hoa kiều xuất
bản xã, 2012, tái bản 2019