PHỤNG MỆNH ĐI SỨ
Hán Vũ
Đế 汉武帝suy nghĩ đến việc Tây Nam Di tuy không dám đối kháng với
triều đình nữa, nhưng nội của họ cũng không ổn định, cần phải phái một sứ giả đến
vỗ yên, củng cố cục diện thần phục ổn định.
Phái vị
đại thần nào đi thì thích hợp đây? Vũ Đế chợt nghĩ đến năm trước, phái sứ giả Tư Mã Tương Như 司马相如, có được hiệu quả rất tốt, hiện trong triều chẳng phải
là có Tư Mã Thiên 司马迁, một người tài hoa kiệt xuất sao? Vũ Đế đặc biệt bảo
Tư Mã Thiên trình bày những kiến giải về Tây Nam Di.
Tư Mã
Thiên đáp:
-Thưa
bệ hạ, các nước ở Tây Nam Di đều nhỏ, sức yếu, không kham nỗi trận công kích lớn.
Mặc dù trước đây phát sinh phản loạn, nhưng trên thực tế chịu ảnh hưởng của Nam
Việt 南越. Hiện tại Nam Việt đã bị chinh phục, các tiếu quốc ở
Tây Nam cũng cảm thấy lo sợ. Chỉ là, các tiểu quốc Tây Nam đó luôn không giữ chữ
tín, hỉ nộ bất thường, trước mắt nội bộ lại động loạn không yên, lần trước sứ
giả mà triều đình ta phái đến bị giết, đến nay ngay cả thi hài vẫn chưa được
đưa về. Tiểu thần cho rằng, bệ hạ không cần động dụng quân đội, mà chỉ dùng sách lược phái sứ giả đến vỗ yên, đó là
quyết sách anh minh.
Năm
Nguyên Đỉnh 元鼎thứ 6 (năm 111 trước công nguyên), Vũ Đế nhậm mệnh
Lang trung Tư Mã Thiên 36 tuổi làm đặc sứ đi sứ Tây Nam Di, dẫn theo đoàn tuỳ
tùng 100 người. Tư Mã Thiên thỉnh cầu hoàng thượng dùng chính sách vỗ yên đối với
Tây nam di. Vũ Đế vẫn dùng biện pháp trước: theo tập tục cũ, miễn thu thuế
khoá.
Tư Mã
Thiên từ biệt người nhà , dẫn 100 tuỳ tùng thị vệ, rời đô thành Trường An 长安, lên đường tiến đến Tây Nam.
Đoàn
người Tư Mã Thiên trường đồ bạt thiệp, suốt đường gian khổ, có lúc phải ứng phó
với tình huống dị thường phát sinh. Tư Mã Thiên cảm thấy ý nghĩa trọng đại của
lần đi Tây Nam này, có thể tránh được cuộc chiến tàn khốc, giảm nhẹ nỗi đau khổ
của bách tính, bản thân mình chịu chút khổ cũng chẳng sao.
Đối mặt
với quân vương các tiểu quốc Tây Nam, Tư Mã Thiên thay mặt triều đình nói cho họ
biết: Nếu phục tùng triều đình, có thể bảo đảm cho họ một cuộc sống bình yên.
Còn nếu tiếp tục gây loạn, thì sẽ kiên quyết trấn áp. Như vậy, vừa khuyên giải,
vừa uy hiếp, ổn định được dân tộc thiểu số trên mảnh đất Tây nam.
Tư Mã
Thiên nghĩ đến tiền bối Trương Khiên 张骞đi sứ Tây Vực, rất
chú ý thu thập thu thập tư liệu về các phương diện như địa lí, kinh tế, nhân
văn trên đường đi. Đối mặt với núi sông tươi đẹp của tổ quốc, ông thường không
nghĩ đến đường dài lao khổ, dọc đường tiến hành công tác khảo sát, giống như năm
nảo dạo chơi đại giang nam bắc, không quên thu thập sử liệu.
Đi qua
công trình trị thuỷ Đô Giang Yển 都江堰 của cha con Lí Băng 李冰,
ông dừng lại nơi đó mấy ngày, tiến hành khảo sát và hỏi thăm, đối với trí tuệ
và công việc mang ý nghĩa to lớn của cha con Lí Băng, ông vô cùng kính phục.
Đến một địa phương xa lạ, trước khi nghỉ tối, ông cho tìm những cụ già người địa phương đến, hỏi về sản vật, dân tục, văn vật, cổ tích của vùng đó, đồng thời ghi chép lại tất cả.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 14/02/2025
Nguồn
TƯ MÃ THIÊN
司马迁
Tác giả: Đặng
Tương Tử 邓湘子
Triết Giang thiếu niên nhi đồng xuất bản xã, 2006.