CÓ THỰC KHỔNG TỬ ĐÃ GẶP QUA LÃO TỬ
Khổng Tử 孔子nhỏ hơn Lão Tử 老子 20
tuổi, hai người được xem là cùng thời đại, đồng thời đều nổi danh đương thời.
Khổng Tử còn chu du khắp nơi, thăm các danh nhân, nhân đó về khách quan mà nói,
Khổng Tử bái kiến Lão Tử là rất có khả năng. Sự thực, trong các sách như “Lễ
kí” 礼记, “Trang Tử” 庄子, “Sử kí” 史记, đều ghi chép chuyện hai người gặp mặt. Trên viên gạch đời Hán có hình
vẽ mà khảo cổ phát hiện, cũng có không ít hình vẽ lấy đó làm đề tài. Có thể thấy,
từ thời Xuân Thu đến đời Hán, câu chuyện Khổng Tử gặp Lão Tử lưu truyền rất rộng.
Căn cứ
vào những kí lục ngôn hành của Khổng Tử, có thể hai người sáng lập ra hai lưu
phái lớn ở Trung Quốc đã gặp mặt qua. Chỉ là do bởi những chi tiết ghi chép
trong các sách vở có một vài điểm không giống nhau, đối với thời gian, địa điểm
cùng với số lần gặp mặt, người ta còn có tranh nghị. Có quan điểm cho rằng, hai
người chỉ gặp qua một lần, tức lần mà Khổng Tử “thích Chu vấn lễ” 适周问礼 (đi đến
nhà Chu hỏi về lễ). Có quan điểm lại cho rằng, Khổng Tử và Lão Tử gặp nhau ít
nhất là ba lần, thậm chí hơn ba lần.
Theo
ghi chép trong “Lễ kí” 礼记, Khổng Tử từng
theo Lão Tử lo liệu tang sự tại Hạng Đảng 巷党,
trong thời gian đó gặp nhật thực, Lão Tử nói với Khổng Tử đối với hiện tượng đó
phải như thế nào. Bối cảnh lần gặp đó là Lão Tử tại vương triều Chu bỏ chức
quan, đi đến nước Lỗ để làm tang sự cho một người nào đó, Khổng Tử theo Lão Tử
học tập về tang lễ.
Một lần
khác nhắc đến Khổng Tử cùng Lão Tử gặp mặt là trong “Sử kí – Khổng Tử thế
gia” 史记 - 孔子世家, Tư Mã Thiên 司马迁ghi chép việc Khổng Tử 孔子và
Nam Cung Kính Thúc 南宮敬叔cùng đến thăm Lạc Dương 洛阳 – đô thành triều
Chu, Khổng Tử nhân đó đến thăm Lão Tử đang giữ chức “Thủ tàng sử” 守藏史của vương triều Chu, ông hướng đến Lão Tử thỉnh giáo về
những vấn đề liên quan đến Chu lễ. Đối với độ đáng tin của lần gặp này, đa số học
giả đều biểu thị sự ủng hộ, đồng thời đối với thời gian lần gặp đó có nhiều khảo
chứng.
Một
thuyết khác, là vào năm Lỗ Chiêu Công 鲁昭公thứ 15 (năm 527 trước
công nguyên), năm đó Khổng Tử 25 tuổi, Lão Tử 45 tuổi. Một thuyết khác nữa, là
vào năm Lỗ Chiêu Công 鲁昭公 thứ 21 (năm 521
trước công nguyên), Khổng Tử đương thời 31 tuổi, Lão Tử 51 tuổi. Đa số có
khuynh hướng về thuyết thứ hai. Còn lần gặp mặt đó cũng là lần gặp mặt duy nhất
mà các học giả theo quan điểm cho rằng chỉ gặp qua một lần nhận đồng.
Ngoài ra,
theo ghi chép trong “Trang Tử” 庄子, Lão Tử lúc vãn niên dự đoán thiên hạ đại loạn, từ bỏ chức vụ “Thủ tàng
sử” của nhà Chu, trở về cố hương ấp Tương 相 đất Bái 沛 nước Tống 宋. Khổng Tử lúc bấy giờ
51 tuổi cùng đệ tử đến ấp Tương đất Bái bái kiến Lão Tử, hai người thảo luận vấn
đề thiên đạo.
Trừ ba
lần nói trên có ghi chép trong sách vở, có học giả còn cho rằng hai người còn có
hai lần qua lại nữa, tức số lần gặp mặt của hai người trên năm.
Tóm lại, Khổng Tử và Lão Tử, hai vị cự nhân văn hoá là có gặp mặt qua.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 06/02/2025
Nguyên tác Trung văn
Trong quyển
THÚ VỊ VĂN HOÁ TRI THỨC ĐẠI TOÀN
趣味文化知识大全
Thanh Thạch 青石 biên
soạn
Trung Quốc Hoa kiều xuất bản xã,
2013