ĐƠN VỊ HOÁ TỆ THỜI CỔ TRUNG QUỐC LÀ GÌ
Nhân dân tệ Trung Quốc hiện nay lấy
“nguyên” 元 làm đơn vị, phụ vào còn có
“giác” 角 (cắc) và “phân” 分 (xu). Đơn vị hoá tệ thời cổ là
gì? Và từ “nguyên” 元 được sinh ra như thế nào?
Trước đời Thương, đều dùng vật tự
nhiên làm vật môi giới trao đổi, cũng chính là mai rùa và vỏ sò. Trong một số
lượng lớn giáp cốt văn phát hiện tại Ân Khư có những ghi chép về việc mua bán,
đơn vị dùng để tính toán đương thời là “bằng” 朋.
Về sau hoa tệ bằng kim loại sản sinh,
trở thành vật ngang giá phổ biến, có vàng, bạc, đồng. Trong đó loại dễ phát hiện
và khai thác là đồng, cho nên tiền đúc được vào thời Xuân Thu Chiến Quốc đều là
tiền đồng, các nước không thống nhất, các loại hình dạng đều có.
Sau khi Tần Thuỷ Hoàng thống nhất sáu
nước, đã ban lệnh thực hành chế độ cân đong thống nhất, hoá tệ cũng được thống
nhất, mới có “lượng” 两, đó là
đơn vị tính về trọng lượng.
“Lượng” 两 và “văn” 文 trường kì trong xã hội phong kiến
Trung Quốc chiếm địa vị chủ đạo. “Nguyên” 元thì sản sinh vào trung và hậu kì triều Minh. Khoảng thời
Vạn Lịch 万历, hoá tệ “ngân viên” 银圓lưu hành rộng rãi nhất ở Âu Mĩ
truyền vào Trung Quốc, thông hành nhất là ngân viên Mễ Tây Cơ, trên bề mặt có đồ
án chim ưng, cho nên cũng gọi là “ưng dương” 鹰洋. Nhân vì chất liệu là “ngân” 银, hình dáng thì “viên” 圓 (tròn) nên có tên như thế. Một “đồng”
gọi là “nhất viên” 一圓. “Viên” 圓vừa là danh xưng của hoá tệ lại
là danh xưng đơn vị. Và để cho thuận tiện khi viết, người đời sau mượn chữ 元 (nguyên) đồng âm để thay thế. Từ
đó, tuy sử quan nhiều loại hoá tệ, đơn vị “nguyên” 元 vẫn luôn được dùng.
Có thể thấy, “nguyên” 元 lúc ban đầu xuất phát từ “viên” 圓, là hình trạng của hoá tệ kim loại.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 12/01/2025
Nguồn
TRUNG QUỐC VĂN HOÁ 1000 VẤN
中国文化 1000 问
Tác giả: Địch Văn Minh 翟文明
Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa kiều
xuất bản xã, 2010