MINH THÀNH TỔ CHU ĐỆ
Chu Đệ 朱棣là người con thứ tư của Minh
Thái Tổ Chu Nguyên Chương 明太祖朱元璋, sinh vào năm Chí Chính 至正thứ 20
nhà Nguyên, tức năm 1360, mẫu thân họ Mã 马.
Chu Đệ tướng mạo kì vĩ, có bộ râu rất đẹp.
Năm Hồng Vũ 洪武 thứ 3 (năm 1370), lúc Chu Đệ lên 10 tuổi được
phong làm Yên Vương 燕王. 10 năm sau, Chu Đệ tựu phiên, toạ trấn Bắc Bình 北平. Sau
khi Chu Đệ thành niên, cơ trí đa mưu, anh dũng quả đoán, lấy lễ đãi kẻ sĩ, rất được
thủ hạ kính phục và yêu mến. Tháng 2 năm Hồng Vũ thứ 23 (năm 1390), Chu Đệ 30
tuổi cùng Tấn Vương Chu Phong 晋王朱枫thống lĩnh quân binh thảo phạt Thái uý Nãi
Nhi Bất Hoa 乃儿不花nhà Nguyên. Tấn Vương khiếp sợ, không dám tiến quân, Chu Đệ dẫn binh ra Cổ
Bắc khẩu 古北口, trực chỉ Di Đô sơn 迤都山. Đương thời, tuyết rơi phủ khắp núi, các tướng
quân không muốn tiến quân. Chu Đệ hạ lệnh nhân tuyết mà nhanh chóng tiến công.
Nãi Nhi Bất Hoa trở tay không kịp, bèn giao nộp khí giới đầu hàng. Chu Đệ hậu đãi
Nãi Nhi Bất Hoa. Báo tin thắng trận về kinh sư, Chu Nguyên Chương cả mừng, nói
rằng:
Làm cho sa mạc bình yên là công lớn của Yên Vương!
Tháng 5 nhuần năm Hồng Vũ thứ 31 (năm 1398), Chu Nguyên Chương
qua đời, thái tôn Chu Doãn Văn 朱允炆lên ngôi, đó là Minh Huệ Đế 明惠帝.
Lúc bấy giờ, chư vương có quân đội trong tay, đa phần không
chấp pháp, cứ làm theo những gì mình muốn.
Để củng cố chính quyền, Chu Doãn Văn suy nghĩ quyết định tước
phiên, trước sau phế Chu Vương 周王, Tề Vương 齐王, Tương Vương 湘王, Đại
Vương 代王, Mân Vương 岷王, lần lượt sẽ đến Yên Vương 燕王. Yên Vương dự cảm nguy cơ, bèn xưng bệnh giả
cuồng, bí mật chuẩn bị. Tháng 6 năm Kiến Văn 建文nguyên niên (năm 1399), Kì
hiệu của Yên là Vu Lượng 于谅mưu phản bị giết, Huệ Đế xuống chiếu trách phạt
Chu Đệ. Chu Đệ chạy vào trong chợ hô to hét lớn, đoạt lấy thức ăn và rượu của
người, nằm trên đất, bộ dạng hoàn toàn như điên dại, cho dù ở trong cung cũng
không thành nhân dạng, chống gậy mà đi. Huệ Đế biết Chu Đệ giả bệnh, bí mật lệnh
cho Đô chỉ huy sứ Tạ Quý 谢贵bắt Chu Đệ. Chu Đệ biết mưu đó, theo kế sách
của tăng nhân Đạo Diễn 道衍, giết chết bọn Tạ Quý, nhất cử khởi binh, theo
tổ huấn triều đình, không có bề tôi trung chính, tất phải cử binh thảo phạt, lấy
danh nghĩa diệt trừ kẻ ác bên cạnh hoàng thượng, bèn tự xưng “tĩnh nạn” 静难 (dẹp nạn).
Trải qua 4 năm, đoạt được giang sơn, sử xưng là “tĩnh nạn chi dịch” 静难之役. Huệ
Đế Chu Doãn văn không rõ tung tích.
Chu Đệ có trọng binh, vào tháng 7 năm Kiến Văn 建文nguyên
niên (1399) khởi binh Bắc Bình, qua 4 năm, đoạt lấy giang sơn lên ngôi hoàng đế,
đổi niên hiệu là Vĩnh Lạc 永乐.
Sau khi Chu Đệ lên ngôi, khôi phục tước vị cho Chu Vương
Chu Túc 周王朱橚, Tề Vương Chu Phù 齐王朱榑 bị Huệ Đế bãi miễn, đồng thời
giết thái tử của Huệ Đế là Chu Văn Khuê 朱文奎. Chu Đệ thanh lí hậu cung 3
ngày 3 đêm, giết chết nhiều cung nhân, nữ quan và hoạn quan. Chu Đệ lại lấy tội
danh gian thần, bắt và giết tâm phúc của Huệ Đế là Tề Thái 齐泰, Hoàng
Tử Trừng 黄子澄, Phương Hiếu Nhụ 方孝cả nhóm hơn 80 người, cho xẻo mũi, bỏ vạc dầu,
hoạ liên luỵ tới gia tộc, thân hữu, môn sinh. Phương Hiếu Nhụ bị liên luỵ đến 10
tộc, chết hơn 870 người. Đại lí tự thần Trâu Cẩn 邹瑾 lúc thành bị vây hãm đã tự sát,
Chu Đệ vẫn giết 448 người trong gia tộc của ông. Lần thanh tẩy này, người bị giết
trước sau lên đến mấy vạn người. Chu Đệ từ phiên vương khởi binh, biết cái đuôi
lớn chưa bị chặt đứt, nên ra sức tước phiên, tăng cường trung ương tập quyền.
Trước tiên ông đem trọng binh vốn có là Ninh
Vương Chu Quyền 宁王朱权dời đến Nam Xương 南昌. Tiếp đó, dán tội cho Đại Vương Chu Quế 代王朱桂, Mân
vương Chu Tiện 岷王朱楩, tước hết bọn hộ vệ của họ. Năm Vĩnh Lạc thứ 4, Tề Vương Chu Phù bị phế
làm thứ nhân, tước hết hộ vệ của Liêu vương Chu Thực 辽王朱植, Tấn Vương Chu Cang 晋王朱棡cũng
bị phế làm thứ nhân. Đồng thời với tước phiên, Chu Đệ trao quyền cho hoạn quan,
để hoạn quan thay mặt hoàng đế xuất trấn các nơi. Bốn năm “tĩnh nạn”, hoạn quan
ra sức ủng hộ Yên Vương Chu Đệ, giúp ông đoạt lấy giang sơn, nên Chu Đệ rất tín
nhiệm hoạn quan, mệnh cho hoạn quan xuất trấn Quý Châu 贵州, Quảng Tây 广西, đồng
thời thiết lập Đông xưởng 东厂giao cho hoạn quan quản lí. Hoạn quan đời
Minh bắt đầu từ đó can dự triều chính.
Sau khi chính quyền ổn định, Chu Đệ quyết định dời đô đến Bắc
Kinh 北京. Tháng 2 năm Vĩnh Lạc nguyên niên (năm 1403), đổi Bắc Bình thành Bắc
Kinh. Năm thứ 4, Chu Đệ hạ lệnh xây dựng cung điện Bắc Kinh. Đến năm thứ 18, tức
năm 1420, cung điện Bắc Kinh hoàn thành, dời đô về Bắc Kinh, đổi Ứng Thiên 应天thành
Nam Kinh 南京.
Chu Đệ giống Minh Thái Tổ rất coi trọng sản xuất nông nghiệp, khuyến khíc khẩn hoang, ra sức xây dựng thuỷ lợi. Cho dời dân 10 quận của Trực Lệ 直隶, Tô Châu 苏州và Chiết Giang 浙江cùng những nhà giàu có của Sơn Tây bổ sung cho Bắc Kinh, về sau lại di dân phương nam lên phương bắc. Chu Đệ đem hơn 10 vạn dân phu khơi thông Ngô Tùng giang 吴淞江, thời gian hơn 1 năm. Lại sai người khơi thông vận hà, khiến đường thuỷ thẳng đến Thông Châu 通州. Chu Đệ rất chú trọng mối quan hệ với các nước chung quanh, qua lại giao hảo. Năm Vĩnh Lạc thứ 3, Chu Đệ mệnh cho Nội quan Trịnh Hoà 郑和đi sứ các nước tây dương, tìm tung tích Huệ Đế, đồng thời dương uy thiên hạ, thông hảo tứ lân. Chu Đệ không khoan nhượng với thế lực tàn dư của triều Nguyên, trước sau nhiều lần dẫn quân viến chinh mạc bắc. Tháng 6 năm Vĩnh Lạc thứ 7, Khả Hãn Thát Đát Bản Nhã Thất Lí 本雅失里giết chết sứ giả nhà Minh Quách Kí 郭骥. Tháng 7, Chu Đệ mệnh Kì Quốc Công Khâu Phúc 淇国公邱福đem 10 vạn kị binh chinh phạt, toàn quân bị tiêu diệt. Tháng 2 năm sau, Chu Đệ đích thân dẫn quân chinh phạt, liên tiếp thắng trận. Từ đó, Chu Đệ trước sau 3 lần viễn chinh đại quy mô.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 19/01/2025
Nguồn
HOÀNG TRIỀU ĐIỂN CỐ KỈ VĂN
皇朝典故纪闻
Tác giả: Hướng Tư 向斯
Bắc Kinh: Trung Quốc văn sử xuất bản xã, 2002