NGÀY TẾT DÁN CÂU ĐỐI
Ngày 30
tháng Chạp, nhà nhà đều dán câu đối xuân, lễ kính Môn thần, treo tranh tết, lấy
đó để tăng thêm không khí ngày tết. Câu đối xuân tức “xuân liên” 春联, cũng gọi là “đối liên’ 对联,
“môn đối” 门对, “môn thiếp” 门贴.
Câu đối
xuân bắt nguồn từ “đào phù” 桃符thời cổ. Đào phù là
hai tấm ván bằng gỗ cây đào hình chữ nhật treo hai bên cửa, bên trên viết tên
hai vị Môn thần là “Thần Đồ” 神荼 và “Uất Luỹ” 郁垒 để tị tà trừ quỷ. Mỗi khi tết đến, người ta thường dùng
tấm gỗ đào mới để thay tấm cũ. Vương An Thạch 王安石
có câu:
Thiên môn vạn hộ đồng đồng nhật
Tổng bả tân đào hoán cựu phù
千门万户曈曈日
总把新桃換旧符
(Ngàn nhà vạn nhà khi trời vừa tang tảng sáng
Đều đem những ván đào mới thay cho tấm cũ.)
Đó chính là nói sự kiện này.
Năm
964, Hậu Thục chúa là Mạnh Sướng 孟昶trước tiên mời học sĩ
Tân Dần Tốn 辛寅逊 viết chữ lên tấm ván gỗ đào, nhưng chê ông ta viết không
được ổn nên từ mình ra tay viết:
Tân niên nạp dư khánh
Giai tiết hiệu trường xuân
新年纳余庆
佳节号长春
(Năm mới có nhiều điều tốt
Tiết đẹp gọi là trường xuân)
Từ đó,
viết chữ lên đào phù diễn biến thành viết câu đối xuân. Về sau, do bởi có được
giấy, người ta dần dùng giấy thay cho ván gỗ đào. Đó chính là sự khởi đầu của tập
tục dán câu đối xuân.
Câu đối
xuân phổ cập thịnh hành vào triều Minh. Theo ghi chép trong “Trâm Vân Lâu tạp thuyết” 簪云楼杂说:
Xuân
liên chi thiết, tự Minh Thái Tổ thuỷ. Đế đô Kim Lăng, trừ tịch hốt truyền chỉ,
công khanh sĩ thứ môn thượng tu gia xuân liên nhất phó. Thái Tổ vi hành xuất
quan, dĩ vi tiếu lạc.
春联之设, 自明太祖始帝. 都金陵除, 夕忽传旨, 公卿士庶门上须加春联一副. 太祖微行出观, 以为笑乐.
(Việc dán
câu đối xuân, bắt đầu từ Minh Thái Tổ. Đế đô Kim Lăng vào đêm trừ tịch bống nhiên
có chiếu chỉ truyền xuống, trên cửa nhà của công khanh sĩ thứ đều dán một cặp câu
đối xuân. Thái Tổ vi hành xem thấy, lấy làm vui lòng)
Do bời hoàng đế đích thân thực hành, lại thêm có được sự yêu thích của văn nhân mặc khách cùng sự truyền bá của quảng đại quần chúng, ngày tết dán câu đối xuân trở thành một phong tục được lưu truyền lại.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 24/12/2024
Nguồn
BẤT KHẢ BẤT TRI ĐÍCH 3000 CÁ VĂN HOÁ THƯỜNG THỨC
不可不知的3000个文化常识
Biên soạn: Tinh Hán 星汉