NGUỒN GỐC HỌ TƯ MÃ
Về nguồn gốc họ (tính) Tư Mã 司马 chủ yếu có 2 thuyết.
1-Có nguồn gốc từ thời Tây Chu, lấy chức quan làm họ
(thị).
Thời Tây
Chu có người cháu đời sau của Trùng Lê 重黎là
Trình Bá Hưu Phủ 程伯休父, làm quan tới chức Tư Mã 司马,
nắm giữ quân đội quốc gia, phò tá Chu Tuyên Vương 周宣王,
quyền thế rất lớn. Trình Bá Hưu Phủ bình định nước Từ Phương 徐方, lập công lớn, Chu Tuyên Vương bèn cho lấy chức quan
làm họ (tính), thế là có họ phức Tư Mã 司马.
2-Mấy họ khác mạo tính, đổi sang họ Tư Mã.
Như Nguyên
Đế Tư Mã Duệ 元帝司马睿nhà Đông Tấn, vốn họ Ngưu 牛,
mạo tính Tư Mã 司马. Và như Hứa thị 许氏,
Hác thị 郝氏có người đổi sang họ Tư Mã 司马.
Tư Mã là họ phức ít gặp hiện nay, nhân số cũng không đông, nhưng phân bố rất rộng. Ngày nay tại các nơi như Bắc Kinh 北京, Thiên Tân 天津, Hà Bắc 河北, Sơn Tây 山西, Hồ Bắc 湖北, Giang Tây 江西, Phúc Kiến 福建, Quý Châu 贵州đều có họ này.
Danh nhân
các đời
Thời
Xuân Thu có Tư Mã Ngưu 司马牛nước Tống, là học
trò của Khổng Tử 孔子. Lại có Tư Mã Canh 司马耕,
cũng là người nước Tống, từng được phong làm Sở Khâu Hầu 楚丘侯.
Đời Hán
có Sử học gia nổi tiếng, Thái sử lệnh Tư Mã Thiên 太史令司马迁, bộ “Sử kí” 史记mà ông biên soạn
là bộ thông sử đầu tiên của Trung Quốc, có ảnh hưởng rất lớn đối với đời sau.
Văn học gia Tư Mã Tương Như 司马相如.
Cha con Tư Mã Ý 司马懿, Tư Mã Sư 司马师, Tư Mã Chiêu 司马昭là đại tướng quân nước Nguỵ thời Tam Quốc. Tư Mã Viêm 司马炎thay nhà Nguỵ xưng đế kiến lập triều Tấn.
Đời Tống có Sử học gia nổi tiếng Tư Mã Quang 司马光. Bộ “Tư trị thông giám” 资治通鉴 do ông chủ biên cũng là bộ thông sử, cũng có ảnh hướng cực lớn đối với đời sau.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 05/11/2024
Nguyên tác Trung văn
TƯ MÃ TÍNH UYÊN NGUYÊN
司马姓渊源
Trong quyển
BÁCH GIA TÍNH
百家姓
Biên soạn: Triệu Dương 赵阳
Cát Lâm Đại học xuất bản xã, 2005