结交须胜己
结交须胜己, 似我不如无
但看三五日, 相见不如初
人情似水分高下, 世事如云任卷舒
会说说都市, 不会说屋里
(清.周希陶: 增广贤文)
Phiên âm
KẾT GIAO TU THẮNG KỈ
Kết giao tu thắng
kỉ, tự ngã bất như vô.
Đản khan tam
ngũ nhật, tương kiến bất như sơ.
Nhân tình tự
thuỷ phân cao hạ, thế sự như vân nhậm quyển thư.
Hội thuyết thuyết đô thị, bất hội thuyết ốc lí.
(Thanh . Chu Hi Đào: Tăng quảng hiền văn)
Dịch nghĩa
KẾT BẠN NÊN KẾT VỚI NGƯỜI GIỎI HƠN MÌNH
Kết bạn nên kết với người có trình độ giỏi hơn
mình, nếu với người có trình độ ngang bằng mình thì cũng như không.
Chỉ cần ở cạnh nhau ba bốn ngày, thì sẽ phát hiện họ
không như lúc ban đầu.
Nhân tình giống như nước chảy có cao có thấp, thế sự
như mây bay khi cuộn khi trải, biển đổi khó lường.
Người biết nói chuyện đều nói những chuyện to lớn chốn đô thành, người không biết nói chuyện chỉ biết nói những chuyện vụn vặt trong nhà.
Phân tích và
bình luận
Đoạn văn này nói về việc kết giao bằng
hữu và việc nhận biết con người.
Kết giao bằng hữu cần có sự chọn lựa,
không thể phiếm lạm. “Hồ bằng cẩu hữu” 狐朋狗友 (bạn loại sói lang, bạn loại chó) và “Lương sư ích
hữu” 良师益友
(thầy giỏi bạn có ích) đương nhiên có sự khác nhau rất lớn, ảnh hưởng đối với
cuộc sống nhân sinh lại càng không thể chỉ trong một ngày mà nói được. Cho dù
là người có trình độ ngang bằng mình, cũng không nên kết giao nhiều, bởi vì họ
sẽ chẳng có sự giúp đỡ nào trong việc nâng cao bản thân bạn. Con người nếu lấy
kết quả bầy nhóm là bước đi trên đất bằng của mỗi thành viên, thì sẽ không có sự
tiến bộ nào, bởi vì mỗi thành viên đều như nhau, bạn sẽ khó phát hiện điểm mạnh
yếu của bản thân mình từ người khác. Chỉ có ngưỡng vọng thì con người mới có thể
phát hiện điểm nhỏ bé của mình. Nhân đó, kết giao với những người mà bạn có thể
ngưỡng vọng mới có thể khiến bạn không ngừng phát hiện những chỗ khiếm khuyết của
mình, đồng thời ngẩng cao đầu mà tiến bước. Đương nhiên, đó cũng chẳng phải là
tuyệt đối. Nếu người người đều chỉ kết giao với người có trình độ hơn mình, thế
thì người khác đều sẽ không có bạn.
Lại nữa, “Tam nhân
hành, tất hữu ngã sư yên. Trạch kì thiện giả nhi tùng chi, kì bất thiện giả nhi
cải chi” 三人行必有我师焉.
择其善者而从之, 其不善者而改之 (Trong
ba người cùng đi với mình, tất sẽ có một người là thầy ta. Chọn người tài giỏi
mà theo họ học, còn người chưa tài giỏi thì giúp họ sửa đổi) . Mỗi cá nhân trên
người đều có điểm sáng của bản thân, biết thưởng thức điểm mạnh của người khác
cũng là một biểu hiện ở chỗ biết kết giao bằng hữu. Đông thời, chỉ giỏi kết
giao bằng hữu là chưa đủ, “Tái khan tam ngũ nhật,
tương kiến bất như sơ” 再看三五日,
相见不如初. Tình hữu nghị là một loại
rượu ngon, chỉ có người biết cách ủ, mới có thể có được loại rượu cũ nhưng
ngon.
Nhân tình như nước chảy, luôn cao thấp hiểm nguy; thế sự như mây nổi, luôn gió thổi mây tan. Sự biến hoá trên thế gian, tuy khiến con người hoa mắt, nhưng cũng không phải là không có quy luật tuân theo. Một cá nhân nông cạn hay sâu sắc, có thể từ ngôn đàm mà nhìn thấy được. Người mà tư tưởng sâu sắc, tri thức uyên bác luôn có tầm nhìn rộng mở, câu chuyện họ nói và điểm chú mục của họ thường là quốc gia thiên hạ, quốc kế dân sinh, đồng thời kiến giải cũng độc đáo. Còn những người tư tưởng nông cạn nghèo nàn, câu chuyện họ nói thường là những củi gạo dầu muối, chuyện trong nhà, chuyện trong xóm. Đương nhiên, điều này cùng với nhân tố các phương diện như trình độ tri thức của cá nhân, sự lịch duyệt xã hội, sự giao tiếp qua lại cùng với năng lực tư duy, kĩ xảo biểu đạt ngôn ngữ đều có mối quan hệ. Nhân đó, nếu không muốn bị người khác chê là người nông cạn, phải học cách ăn nói, học cách biểu đạt tư tưởng của mình. Điều này cần phải tăng cường tu dưỡng và rèn luyện các mặt, không ngừng bồi dưỡng bản thân mình. Chỉ có trong bụng chứa đầy kiến thức mới có thể có được tương lai tươi sáng.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 01/11/2024
Nguồn
TĂNG QUẢNG HIỀN VĂN
增广贤文
Thanh . Chu Hi Đào 周希陶 tu đính
Nam Kinh: Giang Tô Phụng Hoàng mĩ thuật xuất bản xã. 2015