和尚先知先觉
范蘅洲言: 昔渡钱搪江, 有一僧附舟, 径置坐具, 倚樯竿, 不相问讯. 与之言, 口漫应, 目视他处, 神意殊不属. 蘅洲怪其傲, 亦不再言. 时西风过急, 蘅洲偶得二句, 曰:
白浪簸船头
行人怯石尤
下联未属. 吟哦数四, 僧忽闭目微吟曰:
如何红袖女
尚倚最高楼?
蘅洲不省所云, 再与语, 仍不答. 比系缆,
恰一少女立楼上, 正著红袖, 乃大惊. 再三致诘,
曰: “偶望见耳.” 然烟水渺茫, 庐舍遮映,
实无望见理, 疑其前知, 欲作礼, 則以振錫去.
蘅洲惘然莫测, 曰: “此又一骆宾王矣!”
(纪昀 - 阅微草堂笔记)
HOÀ
THƯỢNG TIÊN TRI TIÊN GIÁC
Phạm Hành Châu ngôn: Tích độ Tiền Đường giang, hữu nhất tăng phụ chu, kính
trí toạ cụ, ỷ tường can, bất tương vấn tấn. Dữ chi ngữ, khẩu mạn ứng, mục thị
tha xứ, thần ý thù bất chúc. Hành Châu quái kì ngạo, diệc bất tái ngôn. Thời tây
phong quá cấp, Hành Châu ngẫu đắc nhị cú, viết:
Bạch lãng bá
thuyền đầu
Hành nhân khiếp
thạch vưu
Hạ liên vị chúc, ngâm nga
sổ tứ. Tăng hốt bế mục vi ngâm viết:
Như hà hồng tụ
nữ
Thượng ỷ tối
cao lâu?
Hành Châu bất tỉnh sở vân,
tái dữ ngữ, nhưng bất đáp. Tị hệ lãm, kháp nhất thiếu nữ lập lâu thượng, chính
trước hồng tụ, nãi đại kinh. Tái tam trí cật, viết: “Ngẫu vọng kiến nhĩ.” Nhiên
yên thuỷ miểu mang, lư xá già ánh, thực vô vọng kiến lí, nghi kì tiền tri. Dục
tác lễ, tắc dĩ chấn tích khứ. Hành Châu võng nhiên mạc trắc, viết: “Thử hựu nhất
Lạc Tân vương hĩ!”
(Kỉ Vân – Duyệt Vi Thảo Đường bút kí)
VỊ HOÀ THƯỢNG TIÊN TRI TIÊN GIÁC
Theo lời Phạm Hành Châu kể: Ngày trước lúc qua sông Tiền Đường,
có một vị hoà thượng cùng đi, ông ấy đem toạ cụ trải lên thuyền, ngồi dựa cột
buồm, không chào hỏi ai, người khác nói với ông, ông miệng chỉ tuỳ tiện ứng đáp,
mắt lại nhìn ở nơi nào, không hề chú tâm vào. Phạm Hành Châu cảm thấy vị hoà
thượng này ngạo mạn, nên cũng chẳng nói gì với ông ta. Lúc bấy giờ gió tây thổi
qua rất gấp, Phạm Hành Châu thi hứng bột phát, bèn ngẫu nhiên làm hai câu:
Sóng trắng rê nơi mũi thuyền
Người đi lại sợ đá ngầm
Đoạn dưới bài thơ cấu tứ vẫn chưa thoả đáng, đành ngâm nga
ba bốn lượt hai câu đó. Vị hoà thượng bỗng nhiên nhắm mắt lại, khe khẽ ngâm rằng:
Sao thiếu nữ áo hồng kia
Hãy còn dựa trên lầu cao?
Phạm Hành Châu không biết ý nói điều gì, liền hỏi với vị hoà thượng, hoà thượng vẫn không đáp. Đến khi thuyền cập bờ buộc dây neo, trông thấy một thiếu nữ đứng trên lầu bên sông, chính là cũng đang mặc áo hồng. Phạm Hành Châu cả kinh, đôi ba lần gặng hỏi hoà thượng. Hoà thượng đáp rằng: “Ta chỉ ngẫu nhiên trông ra xa thấy thôi.” Nhưng lúc bấy giờ thuyền ở giữa sông, khói sóng mênh mông, nhà cửa che khuất, căn bản hoà thượng nhìn không thấy cảnh vật trên bờ. Phạm Hành Châu nghi ngờ vị hoà thượng có công năng tiên tri tiên giác. Đương lúc có ý muốn kính lễ, hoà thượng đã chống tích trượng đi mất. Phạm Hành Châu bần thần nói rằng: “Đó lại là một Lạc Tân Vương nữa!”
Chú của người
dịch
Kỉ Vân 纪昀 (1724 – 1805):
tự Hiểu Lam 晓岚, một tự khác là Xuân Phàm 春帆,
về già có hiệu là Thạch Vân 石云, đạo hiệu Quán Dịch
Đạo Nhân 观弈道人, người huyện Hiến 献
Trực Lệ 直隶 (nay là thành phố Thương Châu 沧州 Hà Bắc 河北).
Kỉ Vân là chính trị gia, văn học
gia đời Thanh, quan viên thời Càn Long 郓隆,
giữ qua các chức Tả đô ngự sử, Binh bộ Thượng thư, Lễ bộ Thượng thư, Hiệp biện
Đại học sĩ gia Thái tử Thái bảo, từng nhậm chức Tổng toản tu biên soạn bộ Tứ khố toàn thư 四库全书.
Kỉ Vân học rộng biết nhiều,
bác lãm quần thư, giỏi thơ cùng biền văn, đặc biệt sở trường về khảo chứng huấn
hỗ. Lúc trẻ tài hoa dồi dào, huyết khí phương cương, về già thế giới nội tâm của
ông ngày càng khép lại. Duyệt Vi Thảo Đường
bút kí là sản vật của tâm cảnh đó. Thơ văn của ông được môn nhân sưu tập,
biên thành bộ Kỉ Văn Đạt Công di tập 纪文达公遗集.
Tháng 2 năm Gia Khánh 嘉庆 thứ 10 (năm 1805), Kỉ Vân bệnh và qua đời. Nhân 2 câu
trong “Gia Khánh đế ngự tứ bi văn” 嘉庆帝御赐碑文
Mẫn nhi hiếu học khả vi văn
Thụ chi dĩ chính vô bất đạt
敏而好学可为文
授之以政无不达
(Siêng năng ham học có thể làm văn
Giao cho chính sự không việc gì là không đạt)
nên khi mất, ông có tên thuỵ là Văn Đạt 文达.
Duyệt Vi Thảo Đường bút kí 阅为草堂笔记 : tổng cộng hơn 38 vạn chữ, 24 quyển, toàn sách chi
là 5 mục lớn, gồm:
- Loan Dương tiêu hạ lục 滦阳消夏录 6 quyển
- Như thị ngã văn 如是我闻 4 quyển
- Hoè Tây tạp chí 槐西杂志 4 quyển
- Cô vọng thính chi 姑妄听之 4 quyển
- Loan Dương tục lục 滦阳续录 6 quyển
biên soạn liên tục từ năm Càn Long thứ 54 (năm 1789) đến
năm Gia Khánh thứ 3 (năm 1798) mới hoàn thành. Năm Gia Khánh thứ 5 (1800) môn
nhân của ông là Thịnh Tài Ngạn 盛财彦 tập hợp san khắc ấn
hành.
Toàn
sách chủ yếu ghi chép những chuyện liên quan đến hồ li thần quỷ, mục đích ở chỗ khuyến thiện trừng ác. Tuy
không thiếu những giáo thuyết nhân quả báo ứng, nhưng thông qua miêu tả, đã phản
ánh được sự hủ bại và hắc ám của xã hội phong kiến.
Theo http://baike.baidu.com/item
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 30/11/2024
Nguồn
DUYỆT VI THẢO ĐƯỜNG BÚT KÍ
阅为草堂笔记
(Thanh) Kỉ Vân 纪昀biên
soạn
Phương Hiểu 方晓 chú dịch
Vũ Hán . Sùng Văn thư cục xuất bản, 2007