醉垂鞭
碧落月高高
烏啼夜
輕霜下
爥畔讀離騷
書中蘭蕙敲
做人懷蕩蕩
心豪爽
意逍遙
體樂在其勞
無關乎貶褒
Bích lạc nguyệt cao cao
Ô đề dạ
Khinh sương há
Chúc bạn đọc “Li tao”
Thư trung lan huệ xao
Tố nhân hoài đãng đãng
Tâm hào sảng
Ý tiêu dao
Thể lạc tại kì lao
Vô quan hồ biếm bao
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 17/10/2024
Bích
lạc 碧落: Đạo giáo gọi tầng trời thứ nhất
ở phương đông có ráng biếc là “bích lạc” 碧落. Về sau “bích lạc” 碧落dùng để phiếm chỉ bầu trời. Bạch
Cư Dị 白居易đời
Đường trong bài Trường hận ca 長恨歌khi thuật lại việc Đường Huyền Tông 唐玄宗sai phương sĩ lên trời cao xuống
đất sâu khổ công tìm Dương Quý Phi 楊貴妃, có viết:
Thượng cùng bích lạc
hạ hoàng tuyền
Lưỡng xứ mang mang
giai bất kiến
上窮碧落下黃泉
兩處茫茫皆不見
(Trên đến tận cùng bích lạc, dưới
xuống tận hoàng tuyền
Nhưng cả hai nơi mênh mông tìm
không thấy)
Chúc 爥: cây đuốc. “Chúc bạn” 爥畔: bên đuốc, ý nói bên đèn.
Li tao 離騷: là một sáng tác của Khuất Nguyên 屈原thời Chiến Quốc, tác phẩm thơ trữ tình dài nhất thời
cổ Trung Quốc. Tác phẩm này lấy việc tự thuật thân thế, cảnh ngộ cùng tâm chí của
tác giả làm trung tâm. Nửa phần đầu bày tỏ sự quan tâm của thi nhân đối với vận
mệnh nước Sở và cuộc sống của nhân dân, biểu đạt nguyện vọng yêu cầu cách tân
chính trị, và kiên trì lí tưởng, tuy gặp tai ách cũng không thoả hiệp với thế lực
tà ác. Nửa phần sau thông qua việc thần du thiên giới, truy cầu thực hiện lí tưởng,
sau khi thất bại muốn lấy thân tuẫn tiết. Điều đó đã phản ánh tình cảm tư tưởng
của thi nhân đối với đất nước và nhân dân. Toàn tác phẩm lấy hương thảo mĩ nhân
để ví, cùng một số lượng lớn thần thoại truyền thuyết và sự tưởng tượng phong
phú, hình thành một kết cấu hoành tráng đầy màu sắc, biểu hiện tinh thần theo
chủ nghĩa lãng mạn tích cực, đồng thời cũng đã mở ra một hình thức thi ca “Tao
thể” 骚体trong lịch sử văn học Trung Quốc,
có ảnh hưởng sâu rộng đối với hậu thế.
https://baike.baidu.com/item/%E7%A6%BB%E9%AA%9A/1045
Thư trung lan huệ xao 書中兰蕙敲: Trong “Li tao” 離騷có câu:
余既滋蘭之九畹兮
又樹蕙之百畝
Dư kí tư lan chi cửu uyển hề
Hựu thụ huệ chi bách mẫu
(Ta đã vun được chín uyển lan rồi
Giờ lại trồng thêm trăm mẫu huệ)
Hai
câu này nguyên ví với việc bồi dưỡng hiền tài. Ở đây nhân mùi thơm của hoa lan
hoa huệ mượn để chỉ việc tu thân, dưỡng tính.
Hoài đãng đãng 懷蕩蕩: Điển xuất từ “Luận ngữ -
Thuật nhi” 論語
- 述而.
君子曰君子坦蕩蕩小人長戚戚
Tử viết: “Quân tử thản đãng đãng; tiểu nhân trường thích thích.”
(Khổng Tử bảo rằng: “Quân tử trong
lòng luôn rộng rãi khoan dung; còn tiểu nhân vì tư dục, trong lòng luôn cục
xúc, phiền não.”
Hào sảng 豪爽: phóng khoáng, bộc trực.
Tiêu dao 逍遙: ung dung, không bị câu thúc
ràng buộc.
Biếm bao 貶褒: Chê khen, bình luận tốt xấu. “Biếm” 貶là chê; “bao” 褒là khen.
Tạm dịch
Trăng cao cao trên bầu trời
Đêm có tiếng quạ kêu
Sương mỏng nhẹ rơi
Bên đèn đọc “Li tao”
Như có hoa lan hoa huệ toả hương
Làm người phải khoan dung
Tâm phóng khoáng bộc trực
Ý không bị ràng buộc câu thúc
Vui với công việc
Chớ màng đến việc chê khen