NHƯ THẾ NÀO LÀ TRÀ ĐẠO
Trà đạo 茶道là một đoá
hoa đẹp, lấp lánh nhất trong văn hoá trà đương đại. Nó là là lễ nghi sinh hoạt
lấy trà làm môi giới, đồng thời cũng là một phương thức tu thân dưỡng tính. Nó
thông qua các hoạt động như pha trà, thưởng thức trà, bình phẩm trà biểu hiện một
lễ tiết nhất định, một loại nghệ thuật uống trà thể hiện quan điểm mĩ học và tư
tưởng tinh thần.
Dạo chơi trong thế giới trà đạo, bạn sẽ cảm thấy những
tạp niệm riêng tư về những khốn khó ưu buồn trước đó đang ẩn đi nơi khác, một cảm
giác thanh tĩnh điềm đạm trong lòng đang từ từ dâng lên. Chính vì như thế, trà đạo
trở thành linh hồn của văn hoá trà, người yêu thích nó cũng phổ biến khắp nơi
trên thế giới.
Trung Quốc là quê hương của trà đạo. Trà đạo đã có lịch
sử phát triển gẩn hai ngàn năm ở Trung Quốc. Sớm từ triều Đường, tập tục uống
trà vừa được xác lập, thì trà đạo liền xuất hiện trong lịch sử phát triển trà của
Trung Quốc. Trong quá trình xuất hiện của nó, thi tăng Kiểu Nhiên 皎然đã có cống hiến không thể phủ
nhận.
Thi tăng Kiểu Nhiên lần đầu tiên dùng hình thức thơ ca đề
xuất khái niệm trà đạo, giải thích như thế nào là trà đạo. Theo thi tăng Kiểu
Nhiên, “tam ẩm tiện đắc đạo” 三饮便得道. Điều
mà gọi là “tam ẩm tiện đắc đạo” chính là chỉ “Ẩm trà chi đạo, ẩm trà tu đạo, ẩm
trà đắc đạo” 饮茶之道, 饮茶修道, 饮茶得道. Thi tăng Kiểu Nhiên đem sự đốn ngộ Bát
nhã thiền định của Phật gia, sự tu luyện vũ hoá của Đạo gia, và lễ pháp của Nho
gia, kết hợp một cách hữu cơ, dung nhập “trà đạo” 茶道, mở ra con đường “trà đạo” Trung Hoa.
Ngoài thi tăng Kiểu Nhiên ra, thi nhân Lô Đồng 卢仝thời Đường cũng đã có cống hiến
kiệt xuất cho sự hưng khởi trà đạo Trung Hoa. “Thất oản trà ca” 七碗茶歌 (1) của ông đem trà đạo do thi tăng
Kiểu Nhiên khai sáng tiến thêm một bước phát dương quang đại, đồng thời trở thành
điển tịch khai sơn của trà đạo Nhật Bản.
Trà đạo vào hai đời Tống và Minh đã đạt đến thời kì đỉnh
thịnh. Đời Tống là thời đại toàn dân yêu thích uống trà, trên lên đến hoàng đế
quý tộc, dưới xuống đến lê dân bách tính, đều xem uống trà là đại sự trong cuộc
sống thường ngày. Phong tục đấu trà cũng cực thịnh một thời trong dân gian. Bất
luận là hoàng đế quý tộc ở vào vị thế miếu đường cao quý, nhân sĩ phú quý với tài
sản khổng lồ, hay là Phật đạo nhân sĩ thân ở nơi Đạo quán, văn nhân mặc khách tài
hoa hoành dật đều là người tổ chức hoặc tham gia các loại trà yến, trà hội. Ngoài
ra, vào đời Tống, trà đạo còn hính thành phép tắc phẩm trà “tam điểm” 三点 và “tam bất điểm” 三不点. Gọi là “tam điểm” chính là:
-Trà mới, nước suối, trà cụ thanh khiết là một.
-Khí trời tốt là hai.
-Khách quý phong lưu nho nhã, tâm đầu ý hợp là ba.
Ngược lại
với ba điều đó chính là “tam bất điểm”.
Sau đời Minh, theo sự hưng khởi của tán
trà, trà đạo đã có được thời kì phát triển huy hoàng. Chu Quyền 朱权xuất thân hoàng tộc là đại biểu
trà đạo đầu đời Minh. Ông chủ trương thuận theo tự nhiên, quay về bản tính. Hậu
kì triều Minh, nhất là khoảng thời Sùng Trinh 崇祯, trà đạo biến thành trà cụ, tiêu bảng cho tự thân cao
khiết, né tránh chính trị đương thời của văn nhân
Sau đời Thanh, trà đạo tiến vào thời kì
suy lạc toàn diện. Từ đương đại đến nay, trà đạo xuất hiện tình thế phục hưng
toàn diện. Trà đạo hiện nay chủ yếu bao gồm nội dung hai phương diện:
-Chuẩn bị trà để thưởng thức bình phẩm.
-Nội hàm tư tưởng.
Sau khi phẩm trà đến một cảnh giới nhất định, từ cảm thụ sinh lí lên đến cảm thụ tâm lí, tiếp đó lên đến cảm thụ tinh thần, chúng ta có thể tiến vào cảnh giới tu hành trà đạo.
Chú của
người dịch
1-Thất oản trà ca 七碗茶歌: Cũng gọi là “Thất oản
trà thi” 七碗茶詩, được xem là bộ phận tinh tuý trong “Tẩu bút tạ Mạnh Gián Nghị kí tân trà” 走筆謝孟諫議寄新茶, tác phẩm nổi tiếng của Lô Đồng 盧仝, nhà thơ đời Đường. Trong bài
thơ có đoạn:
Nhất oản hầu vẫn nhuận. Nhị oản
phá cô muộn. Tam oản sưu khô trường. Duy
hữu văn tự ngũ thiên quyển. Tứ oản phát khinh hãn. Bình sinh bất bình sự. Tận
hướng mao khổng tán. Ngũ oản cơ cốt thanh. Lục oản thông tiên linh. Thất oản ngật
bất đắc dã. Duy giác lưỡng dịch tập tập thanh phong sinh. Bồng Lai sơn, tại hà
xứ? Ngọc Xuyên Tử thừa thử thanh phong dục quy khứ.
一碗喉吻润. 二碗破孤闷. 三碗搜枯肠. 唯有文字五千卷. 四碗发轻汗. 平生不平事. 尽向毛孔散. 五碗肌骨清. 六碗通仙灵. 七碗吃不得也. 唯觉两腋习习清风生. 蓬莱山, 在何处? 玉川子乘此清风欲归去.
(Li đầu tiên cảm thấy cổ họng tươi mát. Li thứ hai dẹp hết nỗi muộn phiền. Li thứ ba mở thông tâm cảnh. Chỉ có chữ nghĩa năm ngàn quyển sách. Li thứ tư mồ hôi tuôn ra. Những việc bất bình trong cuộc đời. Theo lỗ chân lông mà trôi mất. Li thứ năm gân cốt thanh tân. Li thứ sáu câu thông với cõi tiên. Li thứ bảy uống không nỗi nữa. Chỉ cảm thấy hai bên nách gió mát nhè nhẹ sinh ra. Núi Bồng Lai, ở nơi đâu? Ngọc Xuyên Tử này cưỡi gió mát mà đi đến)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 31/10/2024
Nguồn
GIÁM TRÀ, PHAO TRÀ, TRÀ LIỆU
鉴茶, 泡茶, 茶疗
Biên soạn: Lí Xuân Thâm 李春深
Thiên Tân: Thiên Tân khoa học kĩ
thuật xuất bản xã, 2018