NHÃ VĂN “LẬU THẤT” CỦA LƯU VŨ TÍCH
Bài “Lậu
thất minh” 陋室铭của Lưu Vũ Tích 刘禹锡 đến nay sớm đã
trở thành “danh văn” 名文mà ai ai cũng biết,
nhưng kì thực bài danh văn này lại là bị “khí” 气
(giận) mà xuất hiện. Theo truyền thuyết, đương thời Lưu Vũ Tích bị biếm trích đến
Hoà Châu 和州An Huy 安徽 làm Thứ sử, Tri huyện Hoà Châu thấy ông bị biếm mà đến,
bèn điêu toa hống hách. Đầu tiên sắp xếp cho Lưu Vũ Tích trú tại cổng thành
nam, đối diện với sông. Lưu Vũ Tích không những không oán hận, mà ngược lại còn
soạn một cặp đối dán nơi cửa phòng:
Diện đối đại giang quan bạch phàm
Thân tại Hoà Châu tư tranh biện
面对大江观白帆
身在和州思争辩
(Đối diện với sông lớn nhìn những cánh buồm trắng
Thân cư trú tại Hoà Châu nghĩ đến những cuộc tranh biện)
Hành động
này làm cho Tri huyện tức giận. Thế là, ông ta dời Lưu Vũ Tích đến thành bắc, đồng
thời đem ba gian phòng thu nhỏ lại thành một gian rưỡi. Nơi ở mới cũng đến gần sông,
dương liễu xanh xanh, Lưu Vũ Tích xúc cảnh sinh tình, lại viết một cặp đối
khác:
Dương liễu thanh thanh giang thuỷ biên
Nhân tại Lịch Dương tâm tại kinh
杨柳青青江水边
人在历阳心在京
(Dương liễu xanh xanh bên cạnh sông
Người tại Lịch Châu nhưng lòng hướng về kinh)
Tri huyện
thấy ông vẫn ung dung tự đắc, lại đem nơi ở của ôn một lần nữa điều đến thành
trung, lại cấp cho ông một gian phòng nhỏ chỉ vừa đủ một bàn một ghế. Nửa năm
trôi qua, Lưu Vũ Tích liên tiếp ba lần dời chỗ ở, gian phòng ngày càng nhỏ lại,
cuối cùng chỉ nhỏ như cái đấu (đẩu thất), nghĩ đến quan huyện quả thực khinh
người quá lắm, thế là Lưu Vũ Tích căm hận cầm bút viết ra bài “Lậu thất
minh” 陋室铭.
“Lậu
thất minh” lưu truyền thiên cổ, lậu thất nhân đó mà cũng vang danh trong
thiên hạ. Đến nay, lậu thất năm nào của Lưu Vũ Tích tại thành trung huyện Hoà 和 An Huy 安徽 gồm 3 toà 9 gian có
hình chữ 品 (phẩm),
đấu củng phi thiềm, bạc tường hắc ngoã, điển nhã cổ phác, tĩnh thuỵ linh tú, đá
lát sân phủ đầy rêu xanh, tùng trúc như nghinh đón khách, hoa toả mùi thơm, người
người ta dường như ngửi được hương thơm đậm đà của bút mực. Trong sân bên đông
là ngôi đình nhỏ tinh xảo, dựng bia đá
“Lậu thất minh”, bên trên khắc toàn văn bài “Lậu thất minh” lưu truyền cả
ngàn năm nay, chữ do thư pháp gia Mạnh Phồn Thanh 孟繁青viết,
phong cốt đoan ngưng, thanh tú duyệt mục. Chính giữa gian chính, có tượng Lưu
Vũ Tích dáng vẻ tiêu sái trang trọng, bên trên treo tấm biển “Chính trạc hiền
lương” 政擢贤良. Lậu thất chiếm một diện tích không lớn, bước vài bước,
cảm thấy con người với tự nhiên tại nơi đây được tịnh hoá.
Bài “Lậu
thất minh” 81 chữ, tình và cảnh hội lại, sự và tâm hài hoà. Đọc kĩ bài minh
này, không thấy thất này “lậu” 陋 mà lại thấy thất này
“nhã” 雅, cảnh quan cũng nhã.
Đài ngân thướng giai lục, thảo sắc nhập liêm thanh.
苔痕上阶绿, 草色入帘青
(Dấu rêu lên đến bậc thềm, làm bậc thềm trổ màu lục, sắc
cỏ vào đến rèm trúc khiến trong phòng nhiễm sắc xanh )
Văn nhân tao nhã, tiếp đón văn
nhân mặc khách:
Đàm tiếu hữu hồng nho, vãng lai vô bạch đinh.
谈笑有鸿儒, 往来无白丁
(Trò chuyện nói cười đều là những
cự nho uyên bác, vãng lai đến nơi đây không có những người không có công danh)
Khả
dĩ điệu tố cầm, duyệt kim kinh. Vô ti trúc chi loạn nhĩ, vô án độc chi lao
hình.
可以调素琴, 阅金經. 无丝竹之乱耳, 无案牍之劳形.
(Có thể
khảy đàn mộc, đọc kinh Phật. Không có tiếng tơ tiếng trúc tạp loạn, không có
công văn phủ quan khiến thân thể mệt nhọc)
Bộc lộ được khí chất đáng quý khoáng đạt, bất đồng lưu
tục.
Lưu Vũ Tích làm quan, thanh liêm vô tư, siêng năng chính vụ, quan tâm đến đời sống của dân; viết văn, siêu thế xuất trần, đại trí đại duệ, để lại cho người đời sau nhiều thơ ca và tản văn mang đầy tính triết lí, đọc lên nghe vang vang.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 28/10/2024
Nguồn
TĂNG QUẢNG HIỀN VĂN
增广贤文
Thanh . Chu Hi Đào 周希陶 tu đính
Nam Kinh: Giang Tô Phụng Hoàng mĩ
thuật xuất bản xã. 2015