KIM QUY TẾ
Thời cổ,
“quy” 龟 (rùa)
là một trong “tứ đại cát tường thú” 四大吉祥兽được mọi người
tôn sùng, nó không chỉ đại biểu cho trường thọ, mà còn có tác dụng trấn trạch
ban phúc. Nhưng, loại đồ án “quy văn” 龟纹 được xem như các loại
sự vật. Thời Chiến Quốc, trên chiến kì của đại tướng thông thường sẽ thấy đồ án
quy. Đến đời Hán, ấn kim quy ứng dụng mà sinh ra.
Thời cổ
có thuyết “tứ linh” 四灵, tức “tả thanh long, hữu bạch hổ, nam chu tước, bắc
huyền vũ” 左青龙, 右白虎, 南朱雀, 北玄武, trong đó, “bắc
huyền vũ” 北玄武 chính là “quy” 龟.
Theo sử liệu ghi chép, Võ Tắc Thiên 武則天sau khi xưng đế, cho
rằng họ Võ (vũ) 武 của
mình, ứng tại “huyền vũ” 玄武 phương bắc. Nhân
đó, Võ Tắc Thiên đã đem “ngư phù” 鱼符do các triều trước
thiết kế đổi sang “quy phù” 龟符, làm bằng chứng để điều
động quân đội và tượng trưng cho địa vị của quan viên.
Theo “Tân
Đường thư – Xa phục chí” 新唐书 - 车服志, đầu thời Đường, phàm quan từ ngũ phẩm trở lên đều phải
đeo ngư phù hoặc túi có hình con cá. Ngư phù mà thân vương đeo, chủ yếu làm bằng
vàng. Ngư phù mà quan viên phổ thông đeo, nhìn chung làm bằng đồng, bên trên có
khắc họ tên và quan vị của họ, dùng để phân biệt quan giai. Sau khi Võ Tắc
Thiên đổi sang quy phù, quy định quan viên từ tam phẩm trở lên đeo “kim quy
phù” 金龟符, tứ phẩm đeo “bạch ngân quy” 白银龟,
ngũ phẩm trở xuống đeo “đồng quy” 铜龟. Từ đó về sau, thông
qua quy sức đang đeo, phân biệt được thân phận quan viên, người mà có thể đeo
“kim quy phù” 金龟符 nhất định là thân vương hoặc đại quan từ tam phẩm trở
lên.
Chân
chính đem “quy” 龟 và
“tế” 婿 (chàng
rể) dùng chung với nhau là từ thi nhân Lí Thương Ẩn 李商隐 đời Đường.
Trong bài “Vi hữu” 为有, ông miêu tả một
người chồng làm quan cao tại triều, nhân vì sáng sớm hàng ngày đều phải lên triều
sớm, mặc dù trời hãy còn tối, người đó vẫn thức dậy. Cho nên, người vợ ôm nỗi hận,
cho dù là cao quan, mà ngay cả giấc ngủ an lành yên ổn cũng không hưởng được.
Trong thơ lần đầu tiên sử dụng “kim quy tế” 金龟婿 để chỉ người chồng
quan cao.
Thế là, người ta bèn đem chàng rể có địa vị thân phận gọi là “kim quy tế” 金龟婿, thông thường những người như thế nếu không phải sinh ra nơi hầm vàng thì cũng là người đại phú đại quý. Nhân đó mà, những chàng trai ưu tú cũng có được nhã xưng là “kim quy tế” 金龟婿.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 23/10/2024
Nguồn
BẤT KHẢ BẤT TRI ĐÍCH 3000 CÁ VĂN HOÁ THƯỜNG THỨC
不可不知的 3000个文化常识
Biên soạn: Tinh Hán 星汉