BÁT BỐI TỔ TÔNG
Khi
chúng ta nói về tổ tông, thường nói “bát bối tổ tông” 八辈祖宗 (tổ tông 8 đời). Có một câu mắng người khác rất hung ấy là “bát bối tổ
tông” của nhà anh. “Bát bối” 八辈ở đây được tính bắt
đầu từ đâu?
Có
hai thuyết:
Thuyết
thứ nhất
-Từ bản
thân mình tính lên trên 4 đời, tức:
Phụ
thân 父亲 (cha),
tổ phụ 祖父 (ông
nội), tằng tổ 曾祖 (ông
cố), cao tổ 高祖 (ông cao).
-Từ bản
thân mình tính xuống 4 đời, tức:
Tử 子 (con),
tôn 孙 (cháu),
tằng tôn 曾孙 (chắt),
huyền tôn 玄孙 (chút).
Một
thuyết khác
Từ tổ
phụ tính lên 8 đời tổ tông. Trong “Nhĩ nhã – Thích thân” 尔雅 - 释亲có nói về mối
quan hệ huyết thống của con người:
Sinh
kỉ giả vi phụ mẫu, phụ chi phụ vi tổ (tức tổ phụ), tổ phụ chi phụ vi tằng tổ, tằng
tổ chi phụ vi cao tổ, cao tổ chi phụ vi thiên tổ, thiên tổ chi phụ vi liệt tổ,
liệt tổ chi phụ vi thái tổ, thái tổ chi phụ vi viễn tổ, viễn tổ chi phụ vi tị tổ.
生己者为父母, 父之父为祖 (即祖父), 祖父之父为曾祖, 曾祖之父为高祖, 高祖之父为天祖, 天祖之父为烈祖, 烈祖之父为太祖, 太祖之父为远祖, 远祖之父为鼻祖.
(Sinh
ra ta là phụ mẫu (cha mẹ), cha của cha là tổ (tức tổ phụ), cha của tổ phụ là tằng
tổ, cha của tằng tổ là cao tổ, cha của cao tổ là thiên tổ, cha của thiên tổ là
liệt tổ, cha của liệt tổ là thái tổ, cha của thái tổ là viễn tổ, cha của viễn tổ
là tị tổ.)
Căn cứ
vào thuyết này, “bát bối tổ tông” là:
Tổ phụ,
tằng tổ, cao tổ, thiên tổ, liệt tổ, thái tổ, viễn tổ, tị tổ.
Theo
cách nói truyền thống, về cách xưng hô tổ tông, còn có cách nói “tổ tông thập
bát đại” 祖宗十八代 (tổ tông 18 đời).
“Tổ
tông thập bát đại” chỉ:
Trên 9
đời, tức: Tị tổ 鼻祖, viễn tổ 远祖, thái tổ 太祖, liệt tổ 烈祖, thiên tổ 天祖, cao tổ 高祖, tằng tổ 祖, tổ phụ 祖父, phụ thân 父亲.
Dưới 9
đời, tức: Tử 子, tôn tử 孙子, tằng tôn 曾孙, huyền tôn 玄孙, lai tôn 来孙, côn tôn 晜孙, nhưng tôn 仍孙, vân tôn 云孙, nhĩ tôn 耳孙.
Trong
cuộc sống hiện thực, đừng nói là “trên 9 đời”, ngay cả “trên 4 đời”, bạn gọi
đúng thì đã là giỏi rồi.
Nhưng “thụ hữu căn, thuỷ hữu nguyên” 树有根, 水有源 (cây có cội, nước có nguồn), tên của các cụ đời trước xa bạn có thể không biết, nhưng cách xưng hô “trên 9 đời” và “dưới 9 đời”, bạn cần phải có thường thức này.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 04/10/2024
Nguồn
TRUNG QUỐC NHÂN ĐÍCH XƯNG HÔ
中国人的称呼
Biên soạn: Lưu Nhất Đạt 刘一达
Tranh vẽ: Mã Hải Phương 马海方
Bắc Kinh: Trung dịch xuất bản xã, 2022