斗量憂愁愁更滿
三秋一日聲聲慢
秦雲朝暮鎖紗窻
夢裡紅塵纏不散
Đẩu
lượng ưu sầu sầu cánh mãn
Tam
thu nhất nhật thanh thanh mạn
Tần
vân triêu mộ toả sa song
Mộng lí hồng trần triền bất tán
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 07/9/2024
Tạm dịch
từ bốn câu trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du
Sầu
đong càng lắc càng đầy
Ba
thu dọn lại một ngày dài ghê
Mây Tần
khoá kín song the
Bụi hồng
liệu nẻo đi về chiêm bao
(câu
247 – 250)
( “Từ
điển Truyện Kiều” của Đào Duy Anh)
Bản dịch
sang Trung văn của Hoàng Dật Cầu 黄軼球
覺夜长
正是一日三秋苦断腸
秦楼云鎖綉帘垂
那得身化飞尘, 自由来往
Giáo
dạ trường
Chính
thị nhất nhật tam thu khổ đoạn trường
Tần
lâu vân toả tú liêm thuỳ
Na đắc
thân hoá phi trần, tự do lai vãng
(In tại
nhà in Nhật báo Giải phóng, 1976)
Đẩu lượng 斗量: Lấy
cái đấu để đong lường. Ngạn ngữ Trung Quốc có câu:
人不可貌相, 海水不可斗量
Nhân
bất khả mạo tướng, hải thuỷ bất khả đẩu lượng.
(Con người không thể dựa vào
bề ngoài mà đánh giá, nước biển không thể dùng đấu để đong.)
Tam thu nhất nhật 三秋一日: tức
“nhất nhật tam thu” một ngày mà không gặp thì dài như ba thu. Xuất xứ từ bài Thái cát 采葛ở Vương
phong 王風 trong Kinh Thi.
Bài Thái
cát có 3 chương, mỗi chương 3 câu:
彼采葛兮. 一日不見. 如三月兮.
彼采蕭兮. 一日不見. 如三秋兮.
彼采艾兮. 一日不見. 如三歲兮
Bỉ thái cát hề. Nhất nhật bất kiến. Như tam nguyệt hề.
Bỉ thái tiêu
hề. Nhất nhật bất kiến. Như tam thu hề.
Bỉ thái ngải
hề. Nhất nhật bất kiến. Như tam tuế hề.
(Người đi hái dây sắn dây kia.
Một ngày mà không gặp. Thì dài như ba tháng.
Người đi hái cỏ tiêu kia. Một
ngày mà không gặp. Thì dài như chín tháng.
Người đi hái cỏ ngải kia. Một
ngày mà không gặp. Thì dài như ba năm.
Tần vân 秦雲: mây Tần.
Theo “Thành ngữ . Điển tích . Danh nhân Từ điển” của Trịnh Vân
Thanh, mục “Mây Tần” ghi rằng:
Dịch chữ “Tần
vân”. Trong sách “Tình sử” có câu “Tần vân, Triệu
võ” để chỉ chỗ mát mẻ yên lặng, nhưng cũng khó ra vào. Nghĩa bóng, nơi
kín cổng cao tường, nơi đàn bà con gái ở. Trong Tấn thư cũng
có câu: “Tần yên như mỹ nhân”, nghĩa là, Mây Tần
như người con gái đẹp. Trong Kiều có câu:
Mây Tần khoá kín song the
Bụi hồng dứt nẻo đi về chiêm bao.
(Nhà
xuất bản Văn học, 2008), trang 589)
Xét: Theo ý riêng, “mây Tần” ở đây nếu hiểu theo câu “Tần
vân, Triệu võ” trong “Tình sử” ở “Thành ngữ . Điển tích . Danh nhân Từ điển”
của Trịnh Vân Thanh, “chỉ chỗ mát mẻ yên lặng, nhưng cũng khó ra vào, nghĩa
bóng, nơi kín cổng cao tường, nơi đàn bà con gái ở”, như vậy phù hợp với câu dưới
“Bụi hồng liệu nẻo đi về chiêm bao”, vì hai câu này ở đoạn nói về Kim Trọng
đang tưởng nhớ đến Thuý Kiều. Có điều, từ điển không nói xuất xứ và nội dung “Tần
vân, Triệu võ” để có ý nghĩa như thế.