书堂隐相儒
竹篱茅舍风光好, 僧院道房终不如
命里有时终须有, 命里无时莫强求
道院迎仙客, 书堂隐相儒
庭栽栖凤竹, 池养化龙鱼
(清.周希陶: 增广贤文)
Phiên âm
THƯ
ĐƯỜNG ẨN TƯỚNG NHO
Trúc li mao xá
phong quang hảo, tăng viện đạo phòng chung bất như
Mệnh lí hữu thời
chung tu hữu, mệnh lí vô thời mạc cưỡng cầu
Đạo viện
nghinh tiên khách, thư đường ẩn Tướng nho
Đình tài thê
phụng trúc (1), trì dưỡng hoá long ngư (2)
(Thanh . Chu Hi Đào: Tăng quảng hiền văn)
Chú thích
1-Thê phụng trúc
栖凤竹: mĩ xưng của trúc, truyền thuyết kể rằng
chim phụng hoàng lấy trúc làm thức ăn.
2-Hóa long ngư 化龙鱼: mĩ xưng của cá chép, truyền thuyết kể rằng cá chép vượt qua được Long Môn 龙门có thể hoá thành rồng.
Dịch nghĩa
THƯ ĐƯỜNG ẨN TƯỚNG NHO
Phong cảnh đẹp của giậu trúc bên nhà,
ngay cả tăng viện đạo phòng cũng sánh không lại.
Số mệnh đã định là có thì cuối cùng sẽ
có, số mệnh đã định không có thì chớ mà cưỡng cầu.
Đạo quán tự viện nghinh tiếp khách quý
thần tiên, chốn thư đường ẩn tàng nho sĩ Tể tướng.
Trong sân trồng trúc mà chim phượng hoàng thường đến đậu, trong ao nuôi loài cá mà có thể hoá rồng.
Phân tích và
bình luận
Sự lựa chọn đối với hoàn cảnh sống, mỗi cá nhân đều có chủ
trương riêng. Người bình thường chọn nhưng nơi đơn giản chất phác, kẻ nhìn thấu
hồng trần chọn nơi chùa miếu tôn nghiêm, người phong nhã chọn nơi thư phòng sân
trúc.
Mao thiềm đê tiểu
Khê thượng thanh thanh thảo
Tuý lí Ngô âm tương mị hảo
Bạch phát thuỳ gia ông ảo
Đại nhi sừ đậu khê đông
Trung nhi chính chức kê lung
Tối hỉ tiểu nhi vô lại
Khê đầu ngoạ bác liên bồng.
茅檐低小
溪上青青草
醉里吴音相媚好
白发誰家翁媼
大儿鋤豆溪东
中儿正织鸡笼
最喜小儿无赖
溪头臥剥莲蓬
(Hiên nhà thấp bé
Bên khe cỏ mọc xanh tươi
Tiếng nơi đất Ngô nghe êm ái
Lão ông lão bà nhà ai đầu đã
bạc
Đứa con lớn đang trồng đậu bên
phía đông của khe
Đứa giữa đang đan lồng gà
Đứa út sướng nhất đang chơi đùa
Nó nằm nơi đầu khe lột gương
sen mới hái)
Bài từ theo điệu “Thanh bình nhạc” 清平乐của Tân Khí Tật 辛弃疾đã triển
hiện trước mắt cuộc sống điền viên tự nhiên thuần phác của nhà nông, khí vị
thanh tân bay đến. Giậu trúc giản đơn, thềm nhà thấp bé, nhưng là nhà của mình.
Cuộc sống tuy thanh khổ bình đạm, nhưng có thể cùng cả nhà lao động cùng hưởng
niềm vui trời ban cho, mà với những tự viện đạo quán cột vẽ rường chạm, gạch
xanh ngói biếc, trang nghiêm thanh tĩnh cũng không thể sánh lại. Tăng đạo với
cuộc sống sớm chuông chiều trống, kinh kệ hương đèn, những ngày như thế, cho dù
ở sân lớn tường cao, không lo đến việc ăn việc mặc, cũng làm sao có thể sánh lại
cuộc sống của bách tính an cư lạc nghiệp. Còn như đình viện của văn nhân nhã sĩ,
trồng hoa trồng trúc, nuôi gà ngắm cá, chỗ nào cũng thể hiện ra chữ “nhã” 雅. Hoàn cảnh
u nhã thanh tĩnh là để tạo ra một không khí đọc sách điềm đạm an nhiên. Có lẽ
chỉ trong hoàn cảnh đó, mới có thể bồi dưỡng thân tâm, đào tạo khí chất văn nhân.
Nhân đó, hoàn cảnh đối với thân tâm có ảnh hưởng không thể đánh giá thấp, bất luận là nông gia tiểu viện hay nhã xá thanh đình, hoặc thánh địa Phật môn. Chúng ta không thể quyết định vận mệnh của mình, nhưng chí ít cũng có thể lựa chọn cách sống cho mình. “Mệnh lí hữu thời chung tu hữu, mệnh lí vô thời mạc cưỡng cầu”, có phải là một loại số mệnh, mọi người không biết mà cũng không cần phải quan tâm, chỉ cần hiểu được cách sống mà chúng ta lựa chọn nó như thế nào đồng thời có thể sống một cách vui vẻ khoái lạc là được.
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 01/9/2024
Nguồn
TĂNG QUẢNG HIỀN VĂN
增广贤文
Thanh . Chu Hi Đào 周希陶 tu đính
Nam Kinh: Giang Tô Phụng Hoàng mĩ
thuật xuất bản xã. 2015