“HỒNG LÂU MỘNG”
ĐỈNH CAO CỦA TIỂU THUYẾT CHƯƠNG HỒI
(tiếp theo)
Thành tựu đột xuất về thi từ ca phú
Trong
tiểu thuyết thỉnh thoảng có nhưng vai phụ thanh nhã “bám vào” để điểm xuyết như
thi từ khúc phú, là một trong những phong cách truyền thống của tiểu thuyết cổ
điển Trung Quốc. Thi từ khúc phú trong “Hồng lâu mộng” vô cùng đặc sắc, đều
là những giai cú như:
Mãn chỉ hoang đường ngôn
Nhất bả tân toan lệ
Đô vân tác giả si
Thuỳ giải kì trung vị
满纸荒唐言
一把辛酸泪
都云作者痴
谁解其中味
(Cả trang giấy đều là những lời hoang đường
Những giọt nước mắt đắng cay
Mọi người đều nói là nỗi si ngây của tác giả
Nhưng ai có thể hiểu được mùi vị trong đó)
Thế nhân đô hiểu thần tiên hảo
Duy hữu công danh vong bất liễu
Cổ kim tướng tướng tại hà phương?
Hoang trủng nhất đôi thảo một liễu
世人都晓神仙好
惟有功名忘不了
古今将相在何方
荒冢一堆草没了
(Người đời đều hiểu thần tiên là tốt đẹp
Duy chỉ có công danh là không thể nào quên được
Những vị tướng xưa nay ở phương nào?
Một nấm gò hoang phủ đầy cỏ xanh)
Cơ quan toán tận thái thông minh
Phản toán liễu khanh khanh tính mệnh
机关算尽太聪明
反算了卿卿性命
(Tính ra là người cực thông minh
Nhưng ngược lại tính mệnh bị trêu đùa)
Vi
quan đích, gia nghiệp điêu linh; phú quý đích, kim ngân tán tận; hữu ân đích, tử
lí đào sinh; vô tình đích, phân minh báo ứng.
为官的, 家业凋零; 富贵的, 金银散尽; 有恩的, 死里逃生; 无情的, 分明报应.
(Người làm quan thì gia nghiệp điêu linh; kẻ giàu có thì bạc vàng tán tận; người có ơn thì trong cái chết chạy tìm đường sống, kẻ vô tình thì báo ứng phân minh.)
Tưởng
nhãn trung năng hữu đa thiểu lệ châu nhi, chẩm cấm đắc thu lưu đáo đông tận,
xuân lưu đáo hạ.
想眼中能有多少泪珠儿, 怎禁得秋流到冬尽, 春流到夏.
(Nghĩ đến bao nhiêu lệ trong đôi mắt, làm sao ngăn được từ mùa thu rơi đến mùa đông, từ mùa xuân rơi sang mùa hạ.)
Đáng
quý hơn nữa là thi từ khúc phú trong “Hồng lâu mộng” không chỉ là điểm
xuyết, mà nó đối với sự phát triển câu chuyện tiểu thuyết, khắc hoạ nhân vật,
biểu đạt chủ đề đều có tác dụng quan trọng. Ví dụ như Bảo Ngọc, Đại Ngọc, Bảo
Thoa mỗi người đều sáng tác qua “Bàng giải thi” 螃蟹诗 (vịnh con cua).
Bảo Ngọc
Trì ngao cánh hỉ quế âm lương
Bát thố lôi khương hứng dục cuồng
Thao thiết vương tôn ưng hữu tửu
Hoành hành công tử khước vô trường
Tề gian tích lãnh sàm vong kị
Chỉ thượng triêm tinh tẩy thượng hương
Nguyên vị thế nhân mĩ khẩu phúc
Pha Tiên tằng tiếu nhất sinh mang
持螯更喜桂阴凉
泼醋擂姜兴欲狂
饕餮王孙应有酒
橫行公子却无肠
脐间积冷馋忘忌
指上沾腥洗尚香
原为世人美口腹
坡仙曾笑一生忙
(Tay cầm lấy cua, càng mừng vui khi cây quế ngả bóng
mát
Rưới chút giấm giã thêm gừng, vui đến phát cuồng
Đối với những vương tôn háu ăn, lúc này phải có rượu
Còn cua thì lại không có bụng dạ nào
Nhân vì miệng thèm mà quên cả cua có tính hàn
Tay dính mùi tanh, rửa hãy còn mùi
Hoá ra cua là món ngon vào bụng người đời
Hèn nào Tô Đông Pha từng tự trào một đời luôn bận rộn)
Đại Ngọc
Thiết giáp trường qua tử vị vong
Đôi bàn sắc tướng hỉ tiên thường
Ngao phong nộn ngọc song song mãn
Xác đột hồng chi khối khối hương
Đa nhục cánh liên khanh bát túc
Trợ tình thuỳ khuyến ngã thiên thương
Đối tư giai phẩm thù giai tiết
Quế phất thanh phong cúc đới sương
铁甲长戈死未忘
堆盘色相喜先尝
螯封嫩玉双双满
壳凸红脂块块香
多肉更怜卿八足
助情誰劝我千觞
对斯佳品酬佳节
桂拂清风菊帯霜
(Thân mặc giáp sắt tay cầm giáo dài đến chết vẫn không
buông
Đặt ở trên mâm hình sắc đều tươi đẹp, ta may mắn được
nếm trước
Đôi càng chứa đầy thịt thơm, nhìn như một đôi ngọc
Trong vỏ cua từng miếng từng miếng toả mùi thơm
Tuy nhiều thịt nhưng thương cho người bạn tám chân
Ai có thể trợ hứng mời ta uống ngàn chén rượu
Đối diện với món ngon này, đáp tặng lại dịp tiết đẹp
Gió mát thổi hoa quế đến, cúc mùa thu nở trong làn sương)
Bảo
Thoa
Quế ải đồng âm toạ cử thương
Trường An diên khẩu phán Trùng dương
Nhãn tiền đạo lộ vô kinh vĩ
Bì lí xuân thu không hắc hoàng
Tửu vị địch tinh hoàn dụng cúc
Tính phòng tích lãnh định tu khương
Vu kim lạc phủ thành hà ích
Nguyệt phổ không dư hoà thử hương
桂靄桐阴坐举觞
長安涎口盼重阳
眼前道路无經纬
皮里春秋空黑黄
酒未敌腥还用菊
性防积冷定须姜
于今落釜成何益
月浦空余禾黍香
(Trong hương quế dưới bóng ngô đồng mọi người ngồi
nâng chén rượu
Những người háo rượu trông ngóng tiết Trùng dương
Cua bò ngang dọc trước mắt không có đường đông tây nam
bắc
Bề ngoài của cua chẳng biểu hiện gì, chỉ chứa đựng bên
trong
Rượu khử không sạch mùi tanh, phải dùng trà hoa cúc
súc miệng
Để phòng tính hàn của cua nên phải dùng thêm gừng
Nay rơi vào trong nồi của người ta thì còn gì có ích gì
nữa?
Bên dòng nước trong đêm trăng chỉ có mùi hương của lúa nếp toả bay)
Ba bài thơ này lần lượt biểu hiện cuộc sống và chủ trương chính trị của Bảo Ngọc, Đại Ngọc, Bảo Thoa. Giả Bảo Ngọc lấy đặc trưng của cua phác hoạ hình tượng vương tôn công tử tham ăn hoành hành, bận rộn với con đường sĩ đồ kinh tế, đồng thời châm biếm và phê phán. Lâm Đại Ngọc thì từ “nộn ngọc song song mãn”, “hồng chi khối khối hương” của cua, biểu đạt sự yêu thích cua, lại tán dương tinh thần đấu tranh “thiết giáp trường qua tử vị vong” của cua một cách hình tượng. Còn Tiết Bảo Thoa đối với thế tình là người lịch duyệt, mượn vịnh cua để châm biếm những kẻ quen tạo ra những âm mưu quỷ kế trong chính trị xã hội hiện thực, bụng dạ họ khó lường, hoành hành nhất thời, xa rời chính đạo, đi trên con đường tà đạo. Kết quả là đã tính toán kĩ càng, nhưng thoát không khỏi kết cuộc bị diệt vong. (hết)
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 20/9/ 2024
Nguyên tác Trung văn
CHƯƠNG HỒI TIỂU THUYẾT ĐIÊN PHONG
TÁC
“HỒNG LÂU MỘNG”
章回小说巔峰作
“红楼梦”
Trong quyển
NHẤT BẢN THƯ ĐỘC ĐỔNG
TRUNG QUỐC TRUYỀN THUYẾT VĂN HOÁ
(quyển 1)
一本书读懂中国传说文化
Tác giả: Thạch Khai Hàng 石开航
Bắc Kinh: Trung Hoa Hoa kiều xuất
bản xã, 2012, tái bản 2019