一七令
茶
龍井
松蘿
挑泉水
採鮮芽
三杯茶道
七碗茶歌
冬天爐賞雪
夏日扇觀花
苦味舌曾不少
甜香鼻又添多
養生有力時宜用
提神無物可超過
NHẤT THẤT LỆNH
Trà
Long Tỉnh
Tùng La
Thiêu tuyền thuỷ
Thái tiên nha
Tam bôi trà đạo
Thất oản trà ca
Đông thiên lô thưởng
tuyết
Hạ nhật phiến quan
hoa
Khổ vị thiệt tằng
bất thiểu
Điềm hương tị hựu
thiêm đa
Dưỡng sinh hữu lực
thời nghi dụng
Đề thần vô vật khả siêu qua
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 27/8/2024
Nhất thất lệnh 一七令: từ bài danh, còn gọi là “Kim tháp từ” 金塔詞. Chính thể có 13 câu, câu đầu 1 chữ cũng chính là đề bài, dùng làm vần cho toàn bài, câu 2 - 3 có 2 chữ, câu 4 - 5 có 3 chữ, câu 6 – 7 có 4 chữ, câu 8 – 9 có 5 chữ, câu 10 – 11 có 6 chữ, câu 12 – 13 có 7 chữ, tổng cộng 13 câu, 55 chữ với 7 vần bằng, trừ đề bài, cứ mỗi hai câu là một cặp đối.
Sự
hình thành điệu từ Nhất thất lệnh có
liên quan đến Bạch Cư Dị 白居易đời Đường. Theo truyền thuyết, các đồng liêu trong triều đến
Trì đình 池亭
ở Hưng Hoá 興化 tiễn biệt Bạch Cư Dị. Trong lúc
uống rượu, mỗi người làm một câu thơ từ 1 chữ
đến 7 chữ, lấy đề bài làm vần. Về sau diễn hoá thành điệu từ, tức điệu “Nhất thất lệnh”.
Long Tỉnh 龍井: tức “Tây hồ Long Tỉnh” 西湖龍井 loại trà nổi tiếng ở Hàng Châu 杭州, cũng là một trong “Trung Quốc
thập đại danh trà”.
Tùng La 松蘿: cũng là loại trà nổi tiếng của
Trung Quốc, sản xuất tại núi Tùng La 松蘿 huyện Hưu Ninh 休宁tỉnh An Huy 安徽.
Thiêu tuyền thuỷ 挑泉水: gánh nước suối. Trà 茶, thuỷ 水, khí 器 hợp xưng là “trà đạo tam quân tử”
茶道三君子. Người ta xem nước là mẹ của
trà, khí cụ là cha của trà. “Thuỷ vi trà chi mẫu; khí thị trà chi phụ” 水爲茶之母, 器是茶之父. Người xưa rất chú ý đến việc chọn
nước để pha trà. Lục Vũ 陸羽 đời Đường trong “Trà kinh” 茶經có nói:
山水上, 江水中, 井水下
Sơn thuỷ thượng, giang thuỷ
trung, tỉnh thuỷ hạ.
(Nước ở
khe suối là đứng đầu, tiếp đến là nước sông hồ, cuối cùng là nước giếng)
Thái
tiên nha 採鮮芽:
hái lá trà non.
Tam bôi trà đạo 三杯茶道: “ Tam bôi trà” 三杯茶 thể hiện sự coi trọng tình người
cùng mối quan hệ giao tiếp trong văn hoá Trung Quốc, nó không chỉ giới hạn ở việc
hưởng thụ mà còn là phương thức giao lưu biểu đạt tình cảm tôn kính. “Tam bôi”
gồm “kính trà”, “cộng mính”, tống khách”.
“Kính
trà” 敬茶:
là loại lễ nghi và cũng là phương thức biểu đạt sự tôn trọng.
“Cộng
mính” 共茗:
cùng thưởng thức trà, là phương thức để giao lưu và câu thông giữa người với
người.
“Tống
khách” 送客:
cũng là nghi thức và lễ tiết trong văn hoá trà truyền thống, “tống trà” không
chỉ là cáo biệt mà còn là việc chủ nhân đem tâm ý hoà phúc kí thác vào khách,
biểu đạt sự cảm kích và thể hiện nguyện vọng tốt đẹp đối với khách.
Thất
oản trà ca 七碗茶歌: Cũng gọi là “Thất oản trà thi” 七碗茶詩, được xem là bộ phận tinh tuý trong “Tẩu bút tạ Mạnh Gián Nghị kí tân trà” 走筆謝孟諫議寄新茶, tác phẩm nổi tiếng của Lô Đồng
盧仝, nhà thơ đời Đường. Trong bài
thơ có đoạn:
Nhất oản hầu vẫn nhuận. Nhị oản phá cô muộn. Tam oản sưu khô
trường. Duy hữu văn tự ngũ thiên quyển.
Tứ oản phát khinh hãn. Bình sinh bất bình sự. Tận hướng mao khổng tán. Ngũ oản
cơ cốt thanh. Lục oản thông tiên linh. Thất oản ngật bất đắc dã. Duy giác lưỡng
dịch tập tập thanh phong sinh. Bồng Lai sơn, tại hà xứ? Ngọc Xuyên Tử thừa thử
thanh phong dục quy khứ.
一碗喉吻润. 二碗破孤闷.
三碗搜枯肠.
唯有文字五千卷.
四碗发轻汗.
平生不平事.
尽向毛孔散.
五碗肌骨清.
六碗通仙灵.
七碗吃不得也.
唯觉两腋习习清风生.
蓬莱山,
在何处? 玉川子乘此清风欲归去.
(Li đầu
tiên cảm thấy cổ họng tươi mát. Li thứ hai dẹp hết nỗi muộn phiền. Li thứ ba mở
thông tâm cảnh. Chỉ có chữ nghĩa năm ngàn quyển sách. Li thứ tư mồ hôi tuôn ra.
Những việc bất bình trong cuộc đời. Theo lỗ chân lông mà trôi mất. Li thứ năm
gân cốt thanh tân. Li thứ sáu câu thông với cõi tiên. Li thứ bảy uống không nỗi
nữa. Chỉ cảm thấy hai bên nách gió mát
nhè nhẹ sinh ra. Núi Bồng Lai, ở nơi đâu? Ngọc Xuyên Tử cưỡi gió mát này mà đi
đến)
Ngoài
“Trà thánh” Lục Vũ 陸羽 ra, người đời sau cũng tôn xưng Lô Đồng là “Trà tiên” 茶仙.
Dưỡng sinh 養生: Dưỡng sinh ở đây gồm “dưỡng
thân” 養身
và “dưỡng tâm” 養心.
- Gọi là
dưỡng thân, tức nói trà có công hiệu cường thân kiện thể, trừ khử bệnh tật, điều
trị vết thương.
- Gọi là
dưỡng tâm, tức điều dưỡng về tinh thần.
Trong mắt
của các thầy thuốc và người uống trà thời Đường, uống trà không chỉ có công hiệu
bồi bổ thân thể, mà còn có thể di dưỡng tinh thần, điều nhiếp tình chí, làm
tươi mát cuộc sống. “Tinh hành kiệm đức chi nhân” 精行俭德之人 mà Trà thánh Lục Vũ 陆羽nói đến chính là người mà thông
qua uống trà tiến hành tu dưỡng tâm tính.
Theo ghi
chép trong Bản thảo thập di 本草拾遗 đời Đường:
Chư
dược vi các bệnh chi dược, trà vi vạn bệnh chi dược.
诸药为各病之药,
茶为万病之药.
(Các loại thuốc là thuốc trị các
bệnh, còn trà là thuốc trị muôn bệnh)
Mọi người
xem trà là “vạn bệnh chi dược” 万病之药, đương nhiên vừa có khả năng trị thân lại có khả năng trị
tâm. Từ đó, công hiệu dưỡng thân và dưỡng tâm của trà càng bắt đầu được mọi người
quen dần.
(Theo “Trung
Quốc trà văn hoá” 中国茶文化. Biên soạn: Trương Cảnh 张景, Thiên Tân Khoa học kĩ thuật xuất
bản xã. 2018)
Đề thần 提神: làm cho tinh thần hưng phấn.