THẤT THẬP TUẾ
“Thất thập tuế” 七十歲 tức 70 tuổi. 70 tuổi gọi là
“lão” 老. Đối với người già 70 tuổi,
đương thời có nhiều ưu đãi, có thể từ quan về hưu (“Đại phu thất thập nhi
trí sĩ” 大夫七十而致士). Nếu xin về hưu mà không được
sự đồng ý, thì nhất định sẽ được ban cho ghế và gậy chống, đi sứ bốn phương được
ngồi an xa (1), có người chiếu cố (“tất tứ chi kỉ trượng, hành dịch
dĩ phụ nhân, thích tứ phương, thừa an xa” 必賜之几杖, 行役以婦人, 適四方, 乘安車); có thể chống gậy trong quốc
đô (thất thập trượng ư quốc 七十杖於國); lúc lên triều có thể không phải đứng chờ (“thất thập
bất sĩ triều” 七十不俟朝); có thể không tham dự tiếp đãi tân khách (“thất thập bất
dự tân khách chi sự” 七十不與賓客之事); khi dùng bữa, ngoài thịt ra, còn có thêm các món
ngon (“thất thập nhị thiện” 七十貳膳); tại “Hương ẩm tửu” 鄉飲酒 (2), có thể hưởng nhận 4 dĩa thức
ăn ngon (“thất thập giả tứ đậu 七十者四豆); có thể được dưỡng lão ở Đại học 大學 (“thất thập dưỡng ư Học” 七十養於學); thời kì cư tang, chỉ mặc
tang phục là được (“thất thập duy thôi ma tại thân 七十唯衰麻在身), cần làm trong thời gian một
quý những quần áo đồ đạc dùng cho lúc tống chung (“thất thập thời chế” 七十時制) ….. thể hiện phong khí xã hội
tôn lão, kính lão. Trong “Lễ Kí – Khúc lễ thượng” 禮記 - 曲禮上có câu:
Thất thập viết lão, nhi truyền.
七十曰老, 而傳
(Bảy mươi tuổi gọi là “lão”, đem công việc giao cho người khác, đem việc nhà giao lại cho con cháu) (1232 thượng)
Chú của
người dịch
1-An xa
安車: một loại xe nhỏ, nơi thùng xe
có thể ngồi. Xe thời cổ thường đứng, loại này có thể ngồi nên gọi là “an xa”, dành
cho những quan viên cao cấp. Quan viên tuổi cao cáo lão về quê, hoặc khi triệu
mời những người đức cao vọng trọng thì được ban cho an xa. An xa đa phần do một
ngựa kéo, cũng có khi do 4 ngựa kéo, biểu thị sự đãi ngộ hậu hĩ.
2-Hương
ẩm tửu 鄉飲酒: Theo Chu lễ - Địa quan – Hương đại
phu 周礼 - 地官 - 乡大夫 và Nghi lễ - Hương ẩm tửu lễ 仪礼 - 乡饮酒礼, hương
đại phu của các nước chư hầu đời Chu, quan viên địa phương chủ quản các việc
như chính giáo, cấm lệnh. Họ có trách nhiệm tiến hành khảo sát đức hạnh, tài
năng của các hương sĩ trong địa phương mình, mỗi 3 năm một lần, tiến cử những
người có đức, tài cao nhất cho quốc quân nhậm dụng. Sau khi xác định những
người được tuyển, trước khi lên đường, các hương đại phu đặt yến lấy tân lễ đãi
nhau, đồng thời mời người niên cao đức thiệu trong làng bồi yến (đa số là các
quan viên cao tuổi đã nghỉ hưu), đó gọi là “Hương ẩm tửu” 乡饮酒.
(Chu Ưng 朱鹰: “Trung Quốc dân tục văn hoá - Ẩm thực” 中国民俗文化 . 饮食, 2005)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 17/7/2024
Nguồn
TAM LỄ VĂN HOÁ TỪ ĐIỂN
三禮文化辭典
Tác giả: Bạch Ngọc Lâm 白玉林, Trì Đạc 遲鐸
Bắc Kinh: Thương vụ ấn thư
quán, 2019