NHẤT NHÂN
NHẤT NHÂN HỮU KHÁNH, TRIỆU DÂN
LẠI CHI
NHẤT NHÂN
一人
1-Đặc
chỉ thiên tử.
Khổng Dĩnh
Đạt 孔穎達sớ rằng:
Nhất nhân, vị thiên tử dã. Thiên
tử hữu thiện hành, dân giai mông lại chi.
一人, 謂天子也. 天子有善行, 民皆蒙賴之.
(Nhất nhân là nói thiên tử. Thiên tử nhất nhân mà có thiện
hành, thì dân chúng được nhờ cậy)
Trong “Lễ kí – Tri y” 禮記 - 緇衣 có câu:
‘Phủ hình’ viết: Nhất nhân hữu
khánh, triệu dân lại chi. (1648 thượng)
‘甫刑’ 曰: 一人有慶, 兆民賴之
(Trong ‘Phủ hình’ nói rằng: Thiên tử nhất nhân mà có mĩ
đức, thì ức triệu dân chúng được nhờ cậy)
2-Đặc
chỉ quốc quân của chư hầu quốc.
Trịnh Huyền 鄭玄chú rằng:
Nhất gia, nhất nhân, vị nhân quân dã.
一家, 一人, 謂人君也.
(Nhất gia cũng là nhất nhân, chỉ quốc quân một nước)
Trong “Lễ kí – Đại học” 禮記 - 大學có câu:
Nhất gia nhân, nhất quốc hưng nhân. Nhất gia nhượng, nhất
quốc hưng nhượng. Nhất gia tham lệ, nhất quốc tác loạn. (1674 hạ)
一家仁, 一國興仁. 一家讓, 一國興讓. 一家貪戾, 一國作亂.
(Quốc quân nhất gia nhân mà nhân ái, thì người trong nước nhận được sự cảm hoá, lòng nhân ái trổi dậy; quốc quân nhất gia nhân mà khiêm nhường tương kính, thì người trong nước nhận được sự cảm hoá, sự khiêm nhường tương kính trổi dậy; quốc quân nhất gia nhân mà tham lam bạo ngược, thì người trong nước bị ảnh hưởng, tất sẽ làm loạn.)
NHẤT NHÂN
HỮU KHÁNH, TRIỆU DÂN LẠI CHI 一人有慶, 兆民賴之
Thiên tử mà có mĩ đức thì ức triệu dân
chúng đều trông cậy vào đó mà có lợi ích. Dẫn từ “Thượng thư – Lữ hình” 尚書 - 呂刑. Tương truyền thiên này là do Chu
Mục Vương 周穆王 thu nạp ý kiến của Lữ Hầu 呂侯mà thành, cho nên sử quan xưng
là “Lữ hình” 呂刑. Lữ Hầu cũng từng làm qua Phủ Hầu 甫侯, cho nên cũng được gọi là “Phủ hình” 甫刑. Khổng Dĩnh Đạt 孔穎達sớ rằng:
Thiên tử hữu thiện hành, dân
giai mông lại chi.
天子有善行, 民皆蒙賴之
(Thiên tử nhất nhân mà có thiện
hành, thì dân chúng được nhờ cậy)
Dẫn ra để
chứng minh rằng, người trên mà có thiện hành, thì kẻ dưới được nhờ cậy.
Về sau “Nhất nhân hữu khánh” 一人有慶 được dùng để ca tụng chính đức
của đế vương. Nay là thành ngữ.
Trong Trong “Lễ kí – Tri y” 禮記 - 緇衣 có câu:
‘Phủ hình’ viết: Nhất nhân hữu
khánh, triệu dân lại chi. (1648 thượng)
一人有慶, 兆民賴之
(Trong ‘Phủ hình’ nói rằng: Thiên tử nhất nhân mà có mĩ đức, thì ức triệu dân chúng được nhờ cậy)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 12/7/2024
Nguồn
TAM LỄ VĂN HOÁ TỪ ĐIỂN
三禮文化辭典
Tác giả: Bạch Ngọc Lâm 白玉林, Trì Đạc 遲鐸
Bắc Kinh: Thương vụ ấn thư quán,
2019