Ý NGHĨA VÀ LAI LỊCH TỪ “XÃ TẮC”
Người xưa gọi quốc gia là “giang sơn xã
tắc” 江山社稷. “Xã tắc” 社稷 là do “xã” 社và “tắc” 稷 hợp xưng. Xã 社là Thần thổ địa thời cổ, dựa
theo phương vị ngũ hành: đông phương thanh thổ, nam phương hồng thổ, tây phương
bạch thổ, bắc phương hắc thổ, trung ương hoàng thổ, xưng là “ngũ sắc thổ” 五色土, thực tế là tượng trưng quốc
thổ. Tắc 稷, chỉ Thần ngũ cốc, có khi đặc
chỉ vị thần chỗ thấp trũng trong đó – vị Thần thổ địa có khả năng sinh trưởng
ngũ cốc, đó là Thẩn nông nghiệp.
Theo truyền thuyết, người phát minh ra
“xã” 社 là Câu Long 句龙, con của Cung Công 共工. Thị tộc Cung Công nối đời làm
Thuỷ chính 水正, khi có nước dâng, Câu Long bảo
mọi người lên gò đất cao để trú, không có gò thì đào đất đắp gò, quy mô của gò đất
là mỗi gò có thể trú 25 hộ, gọi đó là “xã” 社. Sau khi Câu Long mất, được tôn làm Thổ thần 土神, cũng gọi là Xã thần 社神. Để kỉ niệm ông, người đời sau
đã đặc biệt kiến tạo gian phòng để tế tự, gọi đó là “Hậu thổ” 后土. Con của Liệt Sơn thị 烈山氏làm Tắc chính 稷正 cho nhà Hạ (chức quan chủ quản
nông nghiệp), sau khi mất, được tôn làm Nông thần 农神, cũng gọi là Ngũ cốc thần 五谷神.
Đó là thần đối ứng với nguyên hình. Phân
tích từ giác độ từ nguyên, chữ 社 (xã) trong
giáp cốt văn giống với chữ 土 (thổ),
giống sinh thực khí của nữ. Cũng chính là nói, “xã” 社 khởi nguồn từ sự sùng bái sinh thực ở
thời đại nguyên thuỷ. Thời Xuân Thu, còn có thể nhìn thấy dư vận lưu phong của
sự sùng bái nguyên thuỷ này. “Xã” 社 và “thổ”
土vốn là một chữ, về sau thêm bộ 礻 (kì) bên cạnh, thành danh xưng
Thổ địa thần 土地神. Đàn tế Xã cũng gọi là “Xã” 社. Từ thiên tử đến chư hầu, phàm
người nào có đất đai đều có thể lập “Xã” 社, thậm chí dân làng cũng có thể lập Xã để tế tự Thổ địa
thần. “Xã nhật” 社 日 trở thành ngày vui của mọi người,
đồng thời còn có những hoạt động vui chơi, “Xã hí” 社戏, “Xã hoả” 社火là những
ví dụ. Từ “xã hội” 社会trong cuộc sống hiện đại, cũng
có liên quan đến hoạt động “Xã nhật” 社日.
Tắc 稷 nguyên là Hậu Tắc 后稷, vị thuỷ tổ của dân tộc Chu,
thời Tây Chu bắt đầu được tôn đứng đầu trong ngũ cốc, được tế cùng Xã, hợp xưng
là “Xã Tắc” 社稷, cũng có liên quan với hoạt động
Xã nhật.
Văn minh Trung Hoa là bắt đầu từ xã hội nông canh, do bởi mọi người sùng bái đất đai và vị thần linh của cốc vật. thế là sản sinh ra khái niệm “Xã Tắc”社稷, đồng thời hình thành hoạt động tế tự từ chính quyền trung ương đến địa phương dân gian. “Xã” 社và “Tắc” 稷hai vị thần linh này tương cận, người ta bèn cùng tế tự hai vị, lâu dần hình thành khái niệm “xã tắc” 社稷. Theo ghi chép trong “Chu lễ - Khảo công kí” 周礼 - 考工记 đàn Xã Tắc được thiết lập bên phải vương cung, đối lập với Tông miếu được thiết lập bên trái vương cung. Đàn Xã Tắc đại biểu đất đai, Tông miếu đại biểu huyết thống, đều là tượng trưng quốc gia.
Tri thức
liên quan
Đàn Xã
Tắc
Đàn Xã Tắc là nơi tế tự thần đất đai và
cốc vật thời cổ. Đàn Xã Tắc hai triều Minh Thanh hiện tồn toạ lạc tại phía tây
Thiên An Môn 天安门, vị trí là dựa theo “Chu lễ”
周礼. Trong “Khảo công kí” 考工记quy định:
Tả Tổ hữu Xã
左祖右社
(Bên trái là Tông miếu, bên phải
là đàn Xã)
ở vào vị trí bên phải hoàng cung. Xã là Thổ địa thần, Tắc là Ngũ cốc thần, cả hai hợp xưng là “Xã Tắc” 社稷. Đàn Xã Tắc Bắc kinh có hai lớp, trong và ngoài với bố cục hình chữ nhật. Thân của bức tường màu đỏ, mái lợp ngói hoàng lưu li, mỗi tường trổ cổng ở chính giữa. Bắc môn là “chủ môn” 主门, hai bên có “thiên môn” 偏门 với dạng hình vòm. Đông, tây, nam mỗi hướng có một cổng vòm, với đấu củng ngũ sắc cong hướng lên.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 19/6/2024
Nguồn
TRUNG QUỐC VĂN HOÁ 1000 VẤN
中国文化 1000问
Chủ biên: Văn Nhược Ngu 文若愚
Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa Kiều
xuất bản xã, 2015