NGU DIÊN
Ngu Diên 虞延 (? – năm 71), tự Tử Đại 子大. Tể tướng thời Minh Đế 明帝nhà Đông Hán. Nhân vì bị liên luỵ vào vụ án Lưu Anh 刘英 mà tự sát.
Ngu Diên 虞延, người Đông Hôn 东昏Trần Lưu 陈留 (nay là thành Trần Lưu 陈留phía đông nam
thành phố Khai Phong 开封tỉnh Hà Nam 河南). Ông dáng vẻ khôi ngô, có sức mạnh, từ lúc trẻ đã nhậm chức
Đình trưởng Hộ Dũ 户牖. Đương thời, có vị khách của quý nhân họ Nguỵ
魏 triều Vương Mãng 王莽 tại Hộ Dũ hoành
hành vô pháp, Ngu Diên không sợ quyền quý, mạnh dạn dẫn lại tốt xông vào nhà để
bắt. Nguỵ thị nhân đó vô cùng căm ghét ông, luôn không để cho ông được thăng
quan.
Cuối thời Vương
Mãng, thiên hạ đại loạn, Ngu Diên thường thân luôn mặc giáp, dẫn bọn thủ hạ bảo
vệ thân thuộc, khiến sinh mệnh và tài sản của nhiều người được bảo toàn. Con
người Ngu Diên đôn hậu chất phác, rất có nghĩa khí, lại không câu nệ tiểu tiết.
Sau khi người em gái họ của ông sinh ra, nhân vì nhà nuôi không nỗi nên đem vất
nơi ngòi nước. Ông nghe thấy tiếng khóc, liền đem về nhà nuôi cho đến lúc trưởng
thành, đồng thời gả chồng cho.
Sau khi Lưu Tú 刘秀xưng đế, Ngu Diên làm sai dịch trong phủ Chấp Kim Ngô 执金吾, sau thăng làm Tế Dương huyện lệnh 细阳县令. Đêm trước ngày tết
mỗi năm, ông thả phạm nhân cho về nhà để họ đoàn tụ cùng người nhà. Phạm nhân cảm
đội ơn đức của ông, ai nấy đều trở lại nhà lao đúng hẹn. Có tù phạm về nhà bị bệnh
cũng cố trở lại nhà lao. Sau khi bệnh nhân chết, ông lo việc an táng. Bách tính
đều xưng tụng nhân nghĩa của ông.
Về sau, Ngu Diên
được Thái thú Trần Lưu 陈留là Phú Tông 富宗mời nhậm chức Công tào 功曹. Phú Tông sống một
cuộc sống xa xỉ, Ngu Diên từng nhiều lần khuyên can, Phú Tông vẫn không nghe. Về
sau, Phú Tông nhân vì như thế mà bị bắt xử tội chết, lúc lâm hình mới than rằng:
-Ta hối hận
lúc đầu đã không nghe lời khuyên can của Công tào Ngu Diên.
Lưu Tú nghe nói
liền có cảm tình với Ngu Diên.
Sau đó, Ngu Diên
được đổi làm Bộ đốc bưu 部督邮. Có một lần, Lưu
Tú xuất tuần, đi ngang qua lăng viên của Thái hậu Chiêu Linh 昭灵, triệu Ngu Diên phụ trách vùng đó đến hỏi tình hình lăng viên.
Tình hình lăng viên Ngu Diên nắm rõ trong lòng bàn tay, ngay cả có mấy cây cổ
thụ cũng đều tấu đáp rõ ràng. Lưu Tú vô cùng hài lòng, mệnh cho ông tuỳ hành.
Khi đến thành Phong Khâu 封丘, nhân vì thành
môn chật hẹp, tán lọng của Lưu Tú vào không được bèn giận, sai đánh trượng Thị
ngự sử 侍御史. Ngu Diên lập tức bước ra, nhận trách nhiệm
việc đó, Lưu Tú bấy giờ mới xá miễn cho Thị ngự sử. Từ đó, danh tiếng của Ngu
Diên bắt đầu được lưu truyền.
Năm 47, Ngu Diên
được Đại tư đồ Vương Huống 王况mời làm liêu thuộc
trong phủ. Sau lại được Lưu Tú nhậm mệnh làm Công xa lệnh 公车令. Năm sau, thăng làm Lạc Dương huyện lệnh 洛阳县令.
Đương thời, thân
thích của Âm hoàng hậu 阴皇后là Mã Thành 马成hoành hành bất pháp, Ngu Diên mạnh dạn thẩm tra ông ta. Âm hoàng
hậu nhiều lần sai người đưa thư đến xin nễ tình, Ngu Diên mỗi lần nhận thư lại
đánh Mã Thành. Có người nói với Lưu Tú là Ngu Diên trong mắt không có hoàng hậu,
gây nhiều án oan. Lưu Tú đích thân kiểm tra. Ngu Diên trước mặt Lưu Tú, mệnh lệnh
cho các tù phạm, phàm những ai tự cho mình có lí do kêu oan thì đứng về phía
đông: án tình rõ ràng. Không có lí do kêu oan thì đứng về phía tây. Mã Thành vừa
nghe qua liền chạy về phía đông. Ngu Diên nắm giữ lại thét rằng:
-Ông là trọng
phạm có chứng cứ xác thực rõ ràng, sao lại có thể đứng về phía đông?
Mặc cho Mã Thành
lớn tiếng kêu oan, Lưu Tú biết Ngu Diên chấp pháp vô tư, liền trách Mã Thành:
-Khanh xúc phạm
vương pháp, tội do mình phải gánh.
Mấy ngày sau, Ngu
Diên đem Mã Thành xử theo chính pháp. Từ đó, đám ngoại thích run sợ, không dám
làm càn. Ba năm sau, Ngu Diên được thăng làm Nam Dương Thái thú 南阳太守.
Năm 60, Ngu Diên
được Minh Đế bái làm Thái uý 太尉. Tháng 3 năm Vĩnh
Bình 永平 thứ 8 (năm 65), lại được nhậm làm Tư đồ 司徒, trở thành Tể tướng 宰相. Chỉ có điều
trong hơn 10 năm ở hai phủ, ông không có chính tích gì.
Năm 71, em trai Minh Đế là Sở vương Lưu Anh 楚王刘英mưu phản. Âm hoàng hậu muốn hãm hại Ngu Diên, nên trước tiên đem nội tình Lưu Anh mưu phản ngầm sai người nói cho Ngu Diên. Ngu Diên cho rằng Lưu Anh là hoàng đệ, không thể mưu phản, chưa xử lí. Chẳng bao lâu, ông tiến cử U Châu tòng sự Công Tôn Hoằng 公孙弘vào tướng phủ. Hoàng hậu phát giác ông cùng với Lưu Anh câu kết, đối với sự việc nhỏ này, ông không dâng tấu. Sau khi kế hoạch mưu phản của Lưu Anh bị lộ. Minh Đế cho truy tra, số người ở kinh thành và các nơi có liên luỵ bị giết, bị đày, bị giam vào ngục lên đến mấy ngàn. Minh Đế còn xuống chiếu nghiêm khắc trách tội Ngu Diên biết mà không báo. Ngu Diên tự biết khó mà thoát tội nên đã tự sát thân vong.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 13/6/2024
Nguyên tác Trung văn
NGU DIÊN
虞延
Trong quyển
TRUNG QUỐC LỊCH ĐẠI TỂ
TƯỚNG LỤC
中国历代宰相录
Chủ biên: Dương Kiếm
Vũ 杨剑宇
Thượng Hải văn hoá xuất
bản xã, 1999