TÂY – ĐÔNG THỰC TÂY TÚC
Chữ
“tây” 西 lí thú
Trong “Thuyết văn” 说文có nói:
Tây, điểu tại sào thượng. Tượng
hình. Nhật tại tây phương nhi điểu thê, cố nhân dĩ vi đông tây chi tây.
西, 鸟在巢上. 象形. 日在西方而鸟栖, 故因以为东西之西.
(Tây nghĩa là chim nghỉ trong tổ, thuộc
chữ tượng hình, giống hình dạng chim ở trên tổ. Khi mặt trời chuyển về phía tây
thì chim bắt đầu nghi ngơi, cho nên dùng để biểu thị hướng tây trong đông tây.)
Nghĩa gốc khi sáng tạo chữ “tây” 西 là khi mặt trời về núi thì chim
về tổ nghỉ ngơi. Tự hình trong giáp cốt văn giống hình chiếc túi bện bằng dây
mà người phụ nữ mang theo về nhà. Kim văn kéo dài tự hình giáp cốt văn. Lệ thư
kế thừa tự hình kim văn. Cách viết của lệ thư biến hình nghiêm trọng, đem tự
hình viết thành 西.
Nghĩa gốc khi tạo chữ: chiếc túi đựng hành lí của phụ nữ cổ đại.
Câu
chuyện Hán tự: Đông thực tây túc 东食西宿
Giải thích ý nghĩa
Thành ngữ “Đông thực tây túc” 东食西宿, bản ý là chỉ việc ăn cơm ở
nhà phía đông mà ngủ ở nhà phía tây; ví với người tham lam, phương diện nào
cũng muốn, chỉ biết có lợi, tham không biết chán.
Câu chuyện thành ngữ
Thời Xuân Thu tại nước Tề có một cô gái nhà nọ vô cùng
xinh đẹp. Cô này nhan sắc trầm ngư lạc nhạn, bế nguyệt tu hoa, tiếng đồn lan
truyền khắp thôn. Đến lúc phải lập gia đình, có hai nhà đưa người làm mai đến cầu
hôn.
Hai nhà này mỗi nhà có một thế mạnh, người con trai nhà
ở thôn bên đông tướng mạo xấu xí nhưng gia cảnh vô cùng giàu có; người con trai
nhà ở thôn bên tây tướng mạo vô cùng xinh đẹp nhưng gia cảnh bần hàn. Điều này
khiến cha mẹ cô gái lo buồn, cảm thấy không có người nào có thể khiến họ hài
lòng cưới con gái của mình. Họ do dự chưa quyết, thế là bèn hỏi ý kiến con gái,
để con gái tự quyết định muốn được gả cho nhà nào.
Lúc bấy giờ cô gái ngại ngùng nói thẳng ý kiến của
mình, thế là cha mẹ cô liền hỏi:
-Nếu con ngại không tự miệng nói ra muốn lấy ai, thì
không cần nói, thích nhà bên đông thì vén tay áo bên trái lên; thích nhà bên
tây thì vén tay áo bên phải lên, cha mẹ sẽ rõ ý của con.
Cô gái suy nghĩ một lúc rồi vén cả hai tay áo. Cha mẹ
cô cảm thấy kì lạ, liền hỏi rốt cuộc là chọn người con trai nhà nào. Câu trả lời
của cô gái khiến họ cười, cô ta nói rằng:
-Con muốn ăn cơm ở nhà người con trai giàu có bên đông, buổi tối ngủ ở nhà người con trai xinh đẹp bên tây.
Tri thức:
Tây phương cực lạc thế giới 西方极乐世界
“Tây” 西, nhiều khi được xem là điểm cuối cùng của Phật pháp đại
thành hoặc của con người sau khi mất, chúng ta thường nghe nói “Nhất mệnh quy
tây” 一命归西, “Tây phương cực lạc thế giới”
西方极乐世界, là nhân vì mặt trời lặn về
phía tây, thế là tây được xem là điểm cuối cùng. Trong “Phật thuyết A Di Đà
Kinh” 佛说阿弥陀經có nói:
Tùng thị tây phương, quá thập vạn ức
Phật thổ, hữu thế giới danh viết Cực lạc.
从是西方, 过十万亿佛土, 有世界名曰极乐.
(Từ phương tây này, đi qua thập vạn ức
Phật thổ, sẽ có một thế giới tên là Cực lạc.)
Người sáng lập Phật giáo Thích Ca Mâu Ni 释迦牟尼 năm đó khi ở tại Ấn Độ, từ địa cầu hướng về phương mà mặt trời lặn xuống núi, quan sát được vị trí của thế giới cực lạc. “Tây phương cực lạc thế giới” từ đó mà sinh ra.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 17/5/2024
Nguồn
HÁN TỰ ĐÍCH CỐ SỰ
汉字的故事
Tác giả: Khúc Quân Vĩ 曲君伟, Lưu Di Phàm 刘怡帆
Bắc Kinh: Trung Quốc Hoa kiều
xuất bản xã, 2021