西江月
淑節蒼穹月滿
朱明碧落雲開
忙中小暇豈天涯
付水東流瑣事
勿飲中山之酒
野朝名利招來
粗茶便飯以爲佳
把扇樂心何慮
Thục
tiết thương khung nguyệt mãn
Chu
minh bích lạc vân khai
Mang
trung tiểu hạ khởi thiên nhai
Phó thuỷ đông lưu toả sự
Vật ẩm
Trung Sơn chi tửu
Dã triều
danh lợi chiêu lai
Thô
trà tiện phạn dĩ vi giai
Bả phiến lạc tâm hà lự
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 17/4/2024
“Tây giang nguyệt” 西江月: vốn
là khúc danh đời Đường, về sau được dùng làm từ bài, còn gọi là “Bạch tần
hương” 白蘋香, “Giang nguyệt lệnh” 江月令, “Bộ
hư từ” 步虛詞.
Thục tiết 淑節: mang
ý nghĩa là “giai tiết” 佳節 (tiết đẹp), biệt xưng của
mùa xuân.
Thương khung 蒼穹: tức
“thương thiên” 蒼天, chỉ bầu trời rộng lớn.
Chu minh 朱明: biệt xưng của mùa hạ.
Trong Nhĩ nhã – Thích thiên 爾雅 - 釋天có câu:
Xuân vi Thanh dương, Hạ
vi Chu minh, Thu vi Bạch tàng, đông vi Huyền anh.
春為青陽,
夏為朱明, 秋為白藏, 冬為玄英
(Mùa xuân là Thanh dương, mùa hạ là Chu minh, mùa thu là Bạch
tàng, mùa đông là Huyền anh)
Sao gọi là “Chu minh” 朱明,
Quách Phác 郭璞nói rằng:
Khí xích nhi quang minh
氣赤而光明
(Khí đỏ mà sáng)
Bích
lạc 碧落: Đạo giáo gọi tầng trời thứ nhất
ở phương đông có ráng biếc là “bích lạc” 碧落. Về sau “bích lạc” 碧落dùng để phiếm chỉ bầu trời. Bạch
Cư Dị 白居易đời
Đường trong bài Trường hận ca 長恨歌khi thuật lại việc Đường Huyền Tông 唐玄宗sai phương sĩ lên trời cao xuống
đất sâu khổ công tìm Dương Quý Phi 楊貴妃, có viết:
Thượng cùng bích lạc
hạ hoàng tuyền
Lưỡng xứ mang mang
giai bất kiến
上窮碧落下黃泉
兩處茫茫皆不見
(Trên đến tận cùng bích lạc, dưới
xuống tận hoàng tuyền
Nhưng cả hai nơi mênh mông tìm
không thấy)
Mang trung tiểu hạ 忙中小暇: Điển xuất từ câu đối của Đào Tấn
(Việt Nam) viết cho “Học Bộ Đình” - trường dạy hát bội của ông:
Thiên bất dự nhàn, thả hướng
mang trung tầm tiểu hạ
Sự đô như hí, hà tu giả xứ tiếu
phi chân
(Trời chẳng cho nhàn, thôi thì
trong mớ bận rộn tìm chút rảnh.
Việc đời như kịch, cần gì phải
trong chốn giả mà chê là không thật)
https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%A0o_T%E1%BA%A5n
Trung Sơn chi tửu 中山之酒: rượu
Trung Sơn. Trung Sơn 中山là một chư hầu quốc thời
cổ. Can Bảo 干宝đời Tấn trong Sưu thần kí 搜神记có nói:
狄希, 中山人, 能造千日酒, 飲之千日醉.
Địch Hi, Trung Sơn nhân, năng tạo thiên nhật tửu, ẩm
chi thiên nhật tuý.
(Địch
Hi người Trung Sơn, có thể làm ra “thiên nhật tửu”, uống vào thì say cả ngàn
ngày.)
Mượn
“Trung sơn chi tửu” 中山之酒để ví với việc say sưa
chìm đắm.
Dã triều danh lợi chiêu lai 野朝名利招來: Điển xuất
từ “Tiểu song u kí” 小窗幽记:
醒食中山之酒, 一醉千日. 今之昏昏逐逐, 无一日不醉. 趋名者醉于朝, 趋利者醉于野, 豪者醉于声色车马. 安得一服清凉散, 人人解醒.
Tỉnh thực Trung Sơn chi tửu, nhất tuý thiên nhật. Kim
chi hôn hôn trục trục, vô nhất nhật bất tuý. Xu danh giả tuý vu triều, xu lợi
giả tuý vu dã, hào giả tuý vu thanh sắc xa mã. An đắc nhất phục thanh lương
tán, nhân nhân giải tỉnh.
(Ngày
xưa người tỉnh táo mà uống rượu Trung Sơn, thì cũng say cả ngàn ngày. Ngày nay,
người đời say đắm trong tục tình thế vụ, hôn hôn trầm trầm, có thể nói là không
có lấy một ngày không say. Kẻ chạy theo danh thì say quan vị chốn triều đình, kẻ
chạy theo lợi thì say tài phú chốn nhân gian, kẻ giàu sang thì đắm chìm trong
thanh sắc ngựa xe. Làm sao có được viên “thanh lương tán” để giải tỉnh cho mọi
người đây?)
Phiến 扇: tức cây quạt. Quạt là vật cát
tường. Chữ “phiến” 扇và chữ “thiện” 善đồng âm, cả hai đều bính âm là “shàn”.