陳光啟
武勇文才在一身
兩朝忠孝著功臣
太師相國皆能幹
從駕江山日更新
Võ dũng văn tài tại nhất thân
Lưỡng triều trung hiếu trứ công thần
Thái sư Tướng quốc giai năng cán
Tụng giá giang sơn nhật cánh tân
Huỳnh
Chương Hưng
Quy Nhơn 06/3/2024
Trần Quang Khải 陳光啟 (1241 – 1294): con
của Trần Thái Tông, nhà chính trị, nhà quân sự cũng là nhà thơ nổi tiếng đời Trần.
Cùng với Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, Trần Quang Khải cũng là nhân vật trọng
yếu của vương triều Trần, đóng góp công lao to lớn vào sự nghiệp giữ nước và dựng
nước lúc bấy giờ, được ban tước là Chiêu Minh Đại Vương 昭明大王.
Năm
Thiệu Long thứ 4 (1261), Trần Thánh Tông phong Trần Quang Khải làm Thái uý.
(Thiệu Long tứ niên) … Dĩ Chiêu Minh Đại Vương Quang Khải
vi Thái uý.
(紹隆四年) ... 以昭明大王光啟爲太尉.
Tháng 3 năm Thiệu Long thứ 14
(1271), ông giữ chức Tướng quốc Thái uý, nắm giữ việc nước.
(Thiệu Long thập tứ niên) … Tam
nguyệt bái Chiêu Minh Đại Vương Quang Khải vi Tướng quốc Thái uý.
(紹隆十四年) ...
三月拜昭明大王光啟爲相國太尉.
Năm Thiệu Bảo thứ 4 (1282),
triều Trần Nhân Tông, ông giữ chức Thượng tướng Thái sư.
(Thiệu Bảo tứ niên) … Dĩ Thái
uý Quang Khải vi Thượng tướng Thái sư)
(紹寶四年) … 以太尉光啟爲上相太師.
Nhưng trước tình hình áp lực
quân Nguyên gia tăng, năm Thiệu Bảo thứ 5, (1283), triều đình đã tiến phong
Hưng Đạo Vương Quốc Tuấn làm Quốc công tiết chế, thống lĩnh quân đội toàn quốc.
(Thiệu Bảo ngũ niên) … Tiến
phong Hưng Đạo Vương Quốc Tuấn vi Quốc công tiết chế, thống lĩnh thiên hạ chư
quân.
(紹寶五年) … 進封興道王國峻爲國公節制統領天下諸軍
Ngày mồng 6 tháng 6 năm Thiệu
Bảo thứ 7 (1285), hai vua trở về kinh sư, Thượng tướng Quang Khải đã làm bài
thơ, tức bài “Tụng giá hoàn kinh sư”
(Thiệu Bảo thất niên) … Lục
nguyệt lục nhật, nhị Đế giá hồi kinh sư, Thượng tướng Quang Khải tác thi.
(紹寶七年) … 六月六日, 二帝駕回京師, 上相光啟作詩.
Trong cuộc kháng chiến chống
quân Nguyên Mông năm 1285, Trần Thánh Tông đã tặng ông một lá cờ với hai câu
thơ ca ngợi ông:
一代功名天下有
两朝忠孝世间无
Nhất
đại công danh thiên hạ hữu
Lưỡng
triều trung hiếu thế gian vô
(Công
danh một đời thì trong thiên hạ còn có
Trung
hiếu với hai triều trên thế gian ngoài ông ra thì không còn ai)
Trong
“Khâm định Việt sử thông giám cương mục”, khi đánh giá Trần Quang Khải,
đã viết rằng:
“Quang
Khải lúc làm tướng võ, lúc làm tướng văn, giúp vương nghiệp nhà Trần, uy danh
ngang với Quốc Tuấn”.
“Lịch
triều hiến chương loại chí” của Phan Huy Chú ghi nhận:
“Công
lao thu phục được nước, ông đứng thứ nhất.”
Tác
phẩm của ông có “Lạc đạo tập”.
https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%A7n_Quang_Kh%E1%BA%A3i
(Chữ Hán: theo Bản in Nội các
quan bản. Mộc bản khắc năm Chính Hoà thứ 18 (1697). Nhà xuất bản Khoa học xã hội
- 1998)