减蘭
茫茫塵土
缺月飄霜秋幾度
落葉梧桐
黄片深沉援素風
墨池香聚
書桌殘燈花火舞
濁酒粗茶
樂故園兮學種瓜
GIẢM LAN
Mang mang trần thổ
Khuyết nguyệt phiêu sương thu kỉ độ
Lạc diệp ngô đồng
Hoàng phiến thâm trầm viên tố phong
Mặc trì hương tụ
Thư trác tàn đăng hoa hoả vũ
Trọc tửu thô trà
Lạc cố viên hề học chủng qua
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 09/3/2024
Mặc
trì 墨池: Ao mực. Chỉ nghiên mực.
Mặc trì
tại vùng Lâm Xuyên 临川thành phố Phủ Châu 抚州 tỉnh Giang Tây 江西, tương truyền đây là nơi mà đại thư pháp gia Vương Hi Chi 王羲之đời Tấn rửa bút nghiên sau khi tập
viết, lâu ngày nước trong ao đen như mực nên có tên như thế. Tăng Củng 曾巩 đời Tống rất hâm mộ danh tiếng
của Vương Hi Chi nên vào tháng 9 năm Khánh Lịch 庆历 thứ 8 (năm 1049), Tăng Củng đến
thăm di tích “Mặc trì”. Quan giáo thụ Vương Thạnh 王盛 nhờ ông viết một bài kí. Tăng Củng
căn cứ vào dật sự của Vương Hi Chi viết ra thiên tản văn nổi tiếng “Mặc trì kí”
墨池记. Gọi là “Mặc trì kí”, nhãn tự
không phải ở chữ “trì” 池mà là ở chỗ xiển thuật đạo lí thành tựu không phải là do trời
ban cho mà ở chỗ khắc khổ chuyên cần học tập, lấy đó để khuyến khích người học
cố gắng phấn đấu.
“Mặc
trì” 墨池ngoài
ý nghĩa là nơi Vương Hi Chi rửa bút nghiên ra, còn có những nghĩa như sau:
-
Chỉ cái nghiên mực.
-
Chỉ nơi luyện tập thư pháp.
-
Lúc chế tạo bút lông, lấy loại “dương thanh mao” 羊青毛 cho vào lớp trong cùng làm
thành “mặc trì” dùng để hút mực.
https://baike.baidu.com/item/%E5%A2%A8%E6%B1%A0/5835474
Chủng qua 種瓜: Trồng dưa. Điển xuất từ “Đông
Lăng qua” 东陵瓜 (dưa Đông Lăng).
Lữ Hậu 吕后 dùng kế của Tiêu Hà 萧何 giết đại tướng Hàn Tín 韩信.
Lưu Bang 刘邦 phái sứ giả tấn phong Tiêu Hà làm Tướng quốc,
phong tước 5000 hộ, lệnh cho 1 Đô úy dẫn 500 binh đến làm hộ vệ cho Tiêu Hà.
Các đồng liêu tấp nập chúc mừng Tiêu
Hà, chỉ có Thiệu Bình 召平 cho rằng,
Tiêu Hà sắp gặp phải họa lớn.
Thiệu Bình vào thời Tần, từng được
phong là Đông Lăng Hầu 东陵侯.
sau
khi triều Tần diệt vong, Thiệu Bình thành dân thường, nhà nghèo, phải trồng dưa
bên phía đông thành Trường An để sinh sống. Dưa của Thiệu Bình ngon ngọt, mọi
người gọi là “Đông Lăng qua”.
Thiệu Bình gặp Tiêu Hà, nói với Tiêu
Hà rằng: Hoàng thượng bên ngoài chịu gió sương khổ cực, dẫn binh chinh chiến,
còn ông nơi hậu phương thong thả bình yên, thế mà hoàng thượng lại phong thưởng
cho ông, vì sao vậy? Bởi vì Hàn Tín gần đây tại hậu phương mưu phản, hoàng thượng
đối với ông cũng đã có lòng nghi ngờ. Hi vọng ông chớ có nhận phong thưởng, đồng
thời đem toàn bộ gia sản của ông sung vào quân lương.
Tiêu Hà nghe theo lời của Thiệu Bình,
quả nhiên thoát được họa, Lưu Bang vô cùng vui mừng.
Về sau dùng “Đông Lăng qua” để chỉ dưa
ngon ngọt, hoặc dùng để ví việc từ quan về ở ẩn sống một cuộc sống điền viên.
(Hướng Tư 向斯: “Hoàng triều điển cố kỉ văn” 皇朝典故纪闻Bắc Kinh: Trung Quốc
văn sử xuất bản xã, 2002)
Ở đây mượn “chủng qua” để chỉ cuộc sống
ẩn dật.