XƯNG VỊ VỀ TUỔI
Về tuổi của người xưa, có lúc không dùng số để biểu thị, mà
là dùng xưng vị có liên quan đến tuổi để thay thế.
-“Thuỳ thiều” 垂髫là nhi đồng từ 3, 4 tuổi đến 8, 9 tuổi.
“Thiều”
髫, là chùm
tóc ngắn trên đầu của nhi đồng thời cổ.
-“Tổng giác” 总角là thiếu niên từ 8, 9 tuổi đến 13. 14 tuổi.
Nhi đồng thời cổ chia tóc trên đầu ra làm hai nửa, mỗi bên quấn
thành búi trên đầu, hình dạng giống như hai chiếc sưng dê, cho nên gọi là “tổng
giác”.
-“Đậu khấu” 豆寇là từ 13, 14 tuổi đến 15, 16 tuổi.
“Đậu khấu” 豆寇là một loại thực vật nở hoa vào đầu mùa hạ, đầu
mùa hạ không phải là lúc thịnh hạ, ví như người vẫn chưa thành niên, cho nên gọi
thời đại của thiếu niên chưa thành niên là “đậu khấu niên hoa” 豆寇年华.
-“Thúc phát” 束发là con trai 15 tuổi.
Đến 15 tuổi, con trai thả “tổng giác” trên đầu xuống, rồi bới
lại thành búi.
-“Nhược quán” 弱冠là con trai 20 tuổi.
Thời cổ, con trai đến 20 tuổi cử hành “quán lễ” 冠礼 (lễ đội
mũ), biểu thị đã thành nhân, nhân vì vẫn chưa đạt đến tráng niên, nên gọi là “nhược
quán”.
-“Nhi lập” 而立 là con trai 30 tuổi.
“Lập” 立 mang ý nghĩa là “lập thân, lập
chí” 立身立志.
-“Bất hoặc” 不惑 là con trai 40 tuổi.
“Bất hoặc” mang ý nghĩa là “bất mê hoặc, bất hồ đồ” 不迷惑, 不糊涂.
-“Tri mệnh” 知命 là con trai 50 tuổi.
“Tri mệnh” tức “tri thiên mệnh” 知天命.
-“Hoa giáp” 花甲là 60 tuổi.
-“Cổ hi” 古稀 là 70 tuổi.
-“Mạo điệt” 耄耋là 80, 90 tuổi.
-“Kì di” 期颐là 100 tuổi.
Phụ lục của
người dịch
1-
Ở thiên Vi chính 为政trong Luận ngữ 论语có đoạn:
Tử viết: “Ngô thập hựu ngũ nhi chí vu học; tam thập nhi
lập; tứ thập nhi bất hoặc; ngũ thập nhi tri thiên mệnh; lục thập nhi nhĩ thuận;
thất thập nhi tùng tâm sở dục bất du củ.”
子曰: “吾十有五而志于学; 三十而立; 四十而不惑; 五十而知天命; 六十而耳顺; 七十而从心所欲, 不逾矩.”
(Khổng Tử bảo rằng: “Ta 15 tuổi, lập chí ở việc học; 30 tuổi
hiểu biết lễ nghĩa đứng vững trên đường đời; 40 tuổi không còn hồ đồ mê lầm; 50
tuổi biết được mệnh trời; 60 tuổi nghe lời người khác nói biết phân biệt là chân
là giả; 70 tuổi thuận theo sự mong muốn của lòng mình mà không vượt quá khuôn
phép.)
2-
Trong Khúc giang 曲江 (bài 2) của Đỗ Phủ 杜甫có câu:
Tửu trái tầm thường hành xứ hữu
Nhân sinh thất thập cổ lai
hi
酒债寻常行处有
人生七十古来稀
(Nợ tiền rượu là việc thường,
nơi nào cũng có
Riêng người thọ đến 70 tuổi thì xưa nay hiếm)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 13/02/2024
Nguồn
BẤT KHẢ BẤT TRI ĐÍCH 3000 CÁ VĂN HOÁ THƯỜNG THỨC
不可不知的 3000个文化常识
Biên soạn: Tinh Hán 星汉