Trung Quốc có lịch sử lâu đời, nhiều thành thị từng là đô thành. Về cổ đô của Trung Quốc, có thuyết nói là Nam Kinh 南京, Bắc Kinh 北京, Tây An 西安, Lạc Dương 洛阳, bốn đại cổ đô. Một thuyết khác thêm Hàng Châu 杭州, Khai Phong 开封thành sáu cổ đô.
Nam Kinh 南京
Nam
Kinh trong lịch sử từng có qua nhiều tên gọi: Kim Lăng Ấp 金陵邑, Mạt Lăng 秣陵, Kiến Nghiệp 建业, Kiến Khang 建康, Bạch Hạ 白下… 6000 năm trước, cả vùng Nam Kinh đã có những hoạt động
của cư dân nguyên thuỷ. Sớm vào thời Xuân Thu, Nam Kinh bắt đầu xây thành, còn
kiến đô sớm nhất tại Nam Kinh là Đông Ngô 东吴.
Thời Tam Quốc, Tôn Quyền 孙权đổi Mạt Lăng 秣陵thành Kiến Nghiệp 建业,
lấy ý kiến công lập nghiệp. Chính quyền Tôn Ngô tồn tại 59 năm, bị Tây Tấn diệt.
Chính quyền Tư Mã Duệ 司马睿triều Đông Tấn định
đô Nam Kinh, vì tránh tên huý của Mẫn Đế Tư Mã Nghiệp 愍帝司马邺triều Tây Tấn, đổi Kiến Nghiệp 建业thành
Kiến Khang 建康. Sau Đông Tấn, thời Nam Triều có 4 vương triều kiến đô
lập nghiệp tại Nam Kinh là Tống 宋, Tề 齐, Lương 梁, Trần 陳. Từ Đông Ngô, Đông Tấn đến Tống, Tề, Lương, Trần tổng
cộng có 6 triều đại định đô tại Nam Kinh, tổng cộng 322 năm, cho nên, Nam Kinh
xưng là “Lục triều cố đô”六朝古都, tức chỉ 6 triều đại
nói ở trên.
Sự thực,
Nam Kinh cũng từng là đô thành của nhà Nam Đường. Lí Biện 李昪, Lí Cảnh 李璟, Lí Dục 李煜trước sau kiến đô tại đây 39 năm. Chu Nguyên Chương 朱元璋lên ngôi tại Nam Kinh, Nam Kinh trở thành đô thành đầu
đời Minh. Năm 1853, Thái Bình Thiên Quốc 太平天国đổi Nam Kinh thành Thiên Kinh 天国, định đô tại đây, đến
năm 1864 thất bại, tại Nam Kinh định đô được 12 năm. Năm 1912, Tôn Trung Sơn 孙中山tại Nam Kinh kiến lập Trung Hoa Dân Quốc 中华民国. Năm 1927, Tưởng Giới Thạch 蒋介石lấy
Nam Kinh làm thủ đô của Trung Hoa Dân Quốc.
Như vậy xem ra, trong lịch sử tổng cộng có 10 triều đại kiến đô tại Nam Kinh.
Bắc Kinh 北京
Trong lịch
sử, Hậu Yên 后燕, Liêu 辽, Kim 金, Nguyên 元đều định đô tại Bắc
Kinh. Đầu tiên định đô tại Bắc Kinh là Hậu Yên thời Ngũ Hồ thập lục quốc (năm
384 – năm 407), nhưng thời gian rất ngắn. Sau đó là Liêu, Liêu xưng Bắc Kinh là
Nam Kinh 南京, lại xưng Yên Kinh 燕京,
lấy làm bồi đô của triều Liêu. Bắc Kinh chính thức là đô thành, nhìn chung là bắt
đầu từ triều Kim. Khi Kim tại Bắc Kinh kiến đô, xưng Bắc Kinh là Trung Đô 中都. Triều Nguyên định đô Bắc Kinh, có tên là Đại Đô 大都. Hoàng đế khai quốc triều Minh là Chu Nguyên Chương 朱元璋định đô tại Nam Kinh vào năm Hồng Vũ 洪武 nguyên
niên (năm 1368). Năm Vĩnh Lạc 永乐thứ 19 (năm 1421),
Minh Thành Tổ 明成祖dời đô thành từ Nam Kinh đến Bắc Kinh. Năm 1644, đội
quân của Lí Tự Thành 李自成tiến vào Bắc Kinh,
lật đổ vương triều Minh hơn 270 năm, kiến lập chính quyền Đại Thuận 大顺, nhưng chính quyền này chỉ tồn tại 43 ngày, bị vương
triều Thanh thay thế. Vương triều Thanh từ năm 1644 nhập quan đến năm 1911 bị lật
đổ, Bắc Kinh luôn là trung tâm thống trị của vương triều Thanh. ….
(còn tiếp)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 19/01/2024
Nguồn
CỔ ĐẠI ĐIỂN CHƯƠNG LỄ NGHI BÁCH VẤN
古代典章礼仪百问
Tác giả: Hoa Cường 华强
Thượng Hải: Thượng Hải cổ tịch xuất bản xã, 2004.