ĐẬU DUNG
Đậu Dung 窦融 (năm 16 trước công nguyên – năm 62), tự Chu Công 周公. Tể tướng triều Quang Vũ Đế 光武帝 thời Đông Hán. Nhân vì Quang Vũ Đế gia tội con cháu của ông, ông sợ hãi sinh bệnh và qua đời, hưởng niên 79 tuổi.
Đậu Dung 窦融 người Bình Lăng 平陵 Phù Phong 扶风 (nay là tây bắc Hàm Dương 咸阳Thiểm Tây 陕西). Tổ của ông làm quan cao. Đậu Dung mất cha từ sớm. Cuối thời Tây
Hán, Vương Mãng 王莽chấp chính, ông được nhậm chức Tư Mã 司马dưới tay của Cường Nỗ tướng quân Vương Tuấn 王俊, nhân vì lập được chiến công mà được phong làm Vũ Kiến Nam 武建男.
Sau khi Vương Mãng
soán Hán kiến lập triều Tân 新, em gái Đậu Dung được
Tư Không Vương Ấp 王邑nạp làm Như phu nhân 如夫人, nhân đó ông cũng
được hiển quý, ra vào nhà của thân thích quý tộc thành Trường An 长安, lại kết giao với hào kiệt dân gian. Trong gia đình, ông hiếu kính
mẫu thân, kính trọng huynh trưởng, chăm sóc em trai, rất có danh khí.
Cuối thời Vương Mãng,
bộc phát khởi nghĩa nông dân, Đậu Dung được Thái sư Vương Khuông 王匡mời ra làm trợ thủ, trấn áp khởi nghĩa nông dân. Trong trận đại
chiến ở Côn Dương 昆阳năm 23, ông theo Vương Khuông bị Lưu Tú 刘秀đánh bại. thoát về Trường An. Sau lại được bái làm Ba Thuỷ tướng
quân 波水将军, dẫn binh đến Tân Phong 新丰, trấn giữ phía nam Trường An, để cản quân khởi nghĩa, nhưng đại
bại dẫn quân đầu hàng Lưu Huyền 刘玄, được nhậm làm Hiệu
uý 校尉, sau thăng làm Cự Lộc Thái thú 鉅鹿太守.
Đậu Dung nhân thấy phía dông chiến tranh liên miên, mà tổ tiên của mình nối đời làm quan cao ở Hà Tây 河西, bèn thỉnh cầu Lưu Huyền điều nhậm ông làm Đô uý 都尉của thuộc quốc Trương Dịch 张掖, đưa cả tộc đến Hà Tây, đồng thời kết giao hào cường, vỗ yên Khương Hồ, rất được lòng dân.
Sau khi Lưu Huyền
thất bại, Đậu Dung liên hiệp với 5 quận cát cứ Hà Tây là Tửu Tuyền 酒泉, Trương Dịch 张掖, Đôn Hoàng 敦煌, Kim Thành 金城, Vũ Uy 武威, do Thái thú Tửu Tuyền Lương Thống 梁统tiến cử làm “Hà Tây
ngũ quận Đại tướng quân” 河西五郡大将军.
Sau khi Lưu Tú
xưng đế, Đậu Dung sai sứ đem Hà Tây quy thuận Đông Hán, được Lưu Tú bái làm Lương
Châu Mục 凉州牧. Từ đó, ông hiệp trợ Lưu Tú công diệt Ngỗi Hiêu
隗囂cát cứ, được phong làm An Phong Hầu 安丰侯, mấy anh em của ông
cũng được phong Hầu, một nhà hiển quý.
Năm 37, Đậu Dung theo
lời mời gọi của Lưu Tú đưa cả tộc cùng thuộc quan về kinh, được phong làm Kí Châu
Mục 冀州牧, thăng Đại Tư Không 大司空, trở thành Tể tướng.
Ông tự thẹn bản thân chẳng phải là cựu thuộc của Lưu Tú, mà nay vị ở Tam công,
tất sẽ gặp người khác đố kị, từng nhiều lần dâng thư xin từ chức nhưng không được
chấp thuận. Mãi đến năm 44, nhân sự cố bị bãi miễn chức Tướng. Ba năm sau, lại được
khởi dụng làm Hành vệ uý sự 行卫尉事, kiêm lãnh Tương
tác đại tượng 将作大匠, cùng với người em là Đậu Hữu 窦友nắm giữ cấm quân.
Sau khi Minh Đế 明帝lên ngôi, Đậu Dung vẫn nắm giữ cấm quân. Lúc bấy giờ, con trưởng
của ông là Đậu Mục 窦穆cưới Nội Hoàng công
chúa 内黄公主, nhậm chức Thành môn hiệu uý 城门校尉, cùng với ông thống lãnh cấm quân, cháu ông là Đậu Huân 窦勛cưới Tỉ Dương công chúa 沘阳公主, cháu gọi bằng chú
(bác) là Đậu Cố 窦固cưới Niết Dương công chúa 涅阳公主. Trong nhà, một người được bái làm Công, hai người được phong Hầu,
cưới 3 công chúa, bốn người nhậm chức quan cao bổng lộc 2000 thạch, phủ đệ của mấy
đời ông cháu tại kinh thành nối liền nhau, nô tì lên đến cả ngàn người, vinh hoa
không ai sánh lại. Nhưng trong hơn 10 năm, con cháu của ông kiêu ngạo bất pháp,
danh thanh không tốt.
Năm 59, người cháu họ của Đậu Dung là Đậu Lâm 窦林nhân có tội bị giết, Minh Đế mấy lần xuống chiếu trách cứ Đậu Dung, răn ông chớ giẫm lên dấu vết của Đậu Anh 窦婴, theo vết xe đổ của Điền Phần 田蚡năm nào. Đậu Dung vô cùng khủng hoảng, bèn dâng thư từ chức. Năm sau, bị miễn chức Vệ uý 卫尉. Nhưng bọn Đậu Mục vẫn không biết hối giảm, cứ kết giao với con em khinh bạc, tự hướng đến chủ quan quận huyện để mưu tư lợi, can dự chính sự, lại còn nguỵ tạo chiếu lệnh của Âm thái hậu, mệnh cho Lục An Hầu Lưu Hu 六安侯刘盱bỏ phu nhân đã kết tóc với mình, đem con gái của Đậu Mục gả cho Lưu Hu, để mưu tính thân thuộc của mình tụ cư trong Lục An quốc 六安国. Năm 62, phu nhân của Lưu Hu dâng thư tố giác, Minh Đế đại nộ, đem bọn Đậu Mục toàn bộ bãi quan, đuổi về quê nhà, chỉ để Đậu Dung lưu lại kinh thành, nhưng Đậu Dung trong lúc kinh hoảng cũng đã qua đời, được truy thuỵ là Đới Hầu 戴侯.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 21/01/2024
Nguyên tác Trung văn
ĐẬU DUNG
窦融
Trong quyển
TRUNG QUỐC LỊCH ĐẠI TỂ
TƯỚNG LỤC
中国历代宰相录
Chủ biên: Dương Kiếm
Vũ 杨剑宇
Thượng Hải văn hoá xuất
bản xã, 1999