杜宇
曾經蜀國做王爺
隱跡山西歲月過
化作蜀魂催布穀
不如歸去望鵑花
ĐỖ VŨ
Tằng kinh Thục quốc
tố Vương gia
Ẩn tích Sơn Tây tuế
nguyệt qua
Hoá tác Thục hồn
thôi bố cốc
“Bất như quy khứ’ vọng quyên hoa
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 04/12/2023
Đỗ
Vũ 杜宇: Một tên gọi khác của chim Đỗ
quyên 杜鵑.
Ngoài “Đỗ Vũ”, “Đỗ quyên”ra, chim Đỗ quyên có nhiều biệt xưng như: “Tử quy” 子规, “Tạ Báo” 谢豹, “Thôi Quy” 催归, “Đỗ phách” 杜魄, “Đỗ Vũ phách” 杜宇魄, “Thục phách” 蜀魄, “Thục vương phách” 蜀王魄, “Thục hồn” 蜀魂, “Thục đế hồn” 蜀帝魂, “Thục Vũ hồn” 蜀宇魂, “Thục quyên” 蜀鵑, “Vọng đế” 望帝…
Có nhiều
truyền thuyết về chim Đỗ Vũ. Một truyền thuyết kể rằng, vào thời cổ có một người
con trai từ trên trời rơi xuống, đến nước Thục 蜀, tên là Đỗ Vũ 杜宇. Cũng vào thời gian đó, có một
cô gái tên Lợi 利
cũng từ trong giếng
hiện ra. Hai người kết làm vợ chồng, Đỗ Vũ tự lập làm Thục Vương, hiệu xưng là
Vọng Đế 望帝,
định đô tại đất Bì 郫.
Thời
gian Vọng Đế nắm quyền, rất quan tâm đến cuộc sống của nhân dân, dạy dân trồng
trọt, nhưng trong nhất thời không nghĩ ra cách trừ thuỷ tai.
Một
năm nọ, bỗng từ trên sông trôi đến thi thể người nam, mọi người kinh ngạc. Thi
thể trôi ngược dòng chứ không thuận dòng. Thế là mọi người cố vớt lên. Càng kì
lạ hơn, vừa vớt lên, đầu vừa chạm đất thì bỗng nhiên sống lại, tự nói là người
nước Sở, tên là Miết Linh 鱉灵, trong một phút sơ ý bị té xuống nước, từ nước Sở trôi đến
đây.
Vọng
Đế nghe qua, sai người dẫn đến. Vọng Đế thấy Miết Linh thông minh trí tuệ, bèn
nhậm mệnh Miết Linh làm Tể tướng nước Thục.
Chẳng
bao lâu, xảy ra một trận thuỷ tai, nước Trường giang gây ngập úng. Vọng Đế sai
Miết Linh đi trị thuỷ, quả nhiên vời tại năng phi phàm, ông hướng dẫn nhân dân
khoét núi thông dòng, nước chảy ra sông lớn, thuỷ tai được trừ.
Vọng
Đế thấy Miết Linh có công bèn nhường ngôi vị cho ông. Miết Linh tiếp nhận, hiệu
xưng là Khai Minh 开明,
cũng gọi là Tùng Đế 丛帝. Vọng Đế đến Sơn Tây 山西ẩn cư. Vọng Đế ẩn cư chẳng bao
lâu, nghe phong thanh lời đồn làm hại đến danh dự của ông. Dân gian đồn rằng:
Khi Miết Linh ra bên ngoài trị thuỷ, Vọng Đế tư thông với vợ của Miết Linh. Miết
Linh quay về, Vọng Đế cảm thấy xấu hổ mời người ngôi vị cho Miết Linh, rồi đi ẩn
cư
Vọng
Đế tâm ý quang minh lỗi lạc lại bị vướng điều ti tiện nên phải ẩn cư, quả thật
là khó lí giải. điều đó khiến Đỗ Vũ vì u uất phiền muộn mà chết nơi núi rừng.
Sau
khi Đỗ Vũ chết, linh hồn ông hoà thành một loại chim, đó chính là chim Đỗ
quyên, cũng gọi là Đỗ Vũ. Cả ngày cất tiếng kêu ai oán đau buồn: “Bất như quy
khứ! Bất như quy khứ!” Kêu cho đến khi miệng rỏ máu.
http://www.shenhuagushi.net/zhongguoshenhua/shenhua105.html
Và
cũng nhiều truyền thuyết nói chim Đỗ Vũ (Đỗ quyên) có liên quan đến hoa Đỗ
quyên. Dưới đây xin dẫn 2 truyền thuyết.
Truyền
thuyết 1
Tương truyền,
nước Thục thời cổ là một nước hoà bình giàu có, đất đai màu mỡ, sản vật dồi
dào, mọi người cơm no áo ấm, không ưu tư lo buồn, cuộc sống vô cùng hạnh phúc.
Nhưng, cuộc
sống đầy đủ không âu lo đã làm cho mọi người dần lười nhác, suốt ngày họ chỉ biết
say sưa mộng tưởng, cờ bạc rong chơi, mặc tình hưởng lạc, có lúc quên cả
thời gian gieo trồng.
Vua
Thục tên Đỗ
Vũ 杜宇 là một vị vua siêng năng cần
mẫn, ông rất thương yêu nhân dân của mình. Nhìn thấy họ vui sướng
quên lo, trong lòng ông như lửa đốt. Để không trễ nãi nông vụ, mỗi khi đến tiết Xuân gieo cấy, ông
chạy khắp nơi, thúc giục mọi người gieo hạt, cho kịp
thời gian.
Và
cứ như thế, năm này qua năm khác, vô
tình đã tạo cho người dân một thói quen: nếu Đỗ Vũ không đến
thì không gieo hạt.
Cuối
cùng, Đỗ
Vũ mệt nhọc thành bệnh, từ bỏ cõi đời, nhưng đối
với nhân dân, ông vẫn không quên, linh hồn hoá thành một loài chim nhỏ. Mỗi khi
Xuân đến, bay lượn khắp nơi, cất lên những tiếng kêu như thúc giục: “Khoái khoái bố cốc, khoái khoái bố cốc” (快快布谷, 快快布谷) (mau mau gieo hạt, mau mau
gieo hạt); kêu đến nỗi miệng rỏ máu tươi; từng giọt máu rỏ xuống khắp núi
đồi hoá thành từng đoá từng đoá hoa xinh đẹp.
Mọi
người cảm động, bắt đầu học theo Đỗ Vũ, siêng năng chăm chỉ,
họ gọi loài chim ấy là chim Đỗ Quyên, gọi những bông hoa xinh đẹp từ máu hoá thành là hoa
Đỗ
Quyên.
Truyền
thuyết 2
Truyền
thuyết kể rằng ngày xưa ở nước Thục có một vị vua tên là Đỗ Vũ 杜宇 rất yêu thương hoàng hậu. Sau vua bị gian thần
hãm hại chết oan ức hồn hoá thành chim Đỗ Quyên, hàng ngày cất lên những
tiếng kêu ai oán trong vườn hoa của hoàng hậu. Nước mắt rơi xuống
là từng giọt máu tươi, nhuốm đỏ các cánh hoa xinh đẹp, cho nên người đời sau gọi đó là
hoa Đỗ
Quyên.
Hoàng
hậu nghe được tiếng kêu ai oán của chim Đỗ Quyên, thấy được máu tươi rỏ
xuống mới biết đó là linh hồn của chồng mình hoá thành. Do quá đau buồn, ngày
đêm gào lên: “tử quy, tử quy” nên cuối cùng cũng qua đời, linh hồn của bà hoá thành
loài hoa Đỗ
Quyên đỏ như lửa nở đầy khắp núi đồi. Hoa Đỗ Quyên cùng chim Đỗ Quyên luôn gần nhau cho nên
hoa Đỗ
Quyên cũng còn được gọi là Ánh Sơn Hồng. Đây chính
là điển cố chim Đỗ Quyên kêu rỏ máu, chim Tử Quy kêu ai oán.
Thục quốc tằng văn Tử Quy điểu,
Tuyên thành hoàn kiến Đỗ Quyên hoa.
蜀国曾闻子规鸟
宣城还见杜鹃花
(Nơi nước
Thục từng nghe tiếng chim Tử Quy,
Nay ở Tuyên thành lại thấy hoa Đỗ Quyên)
Loại
hoa Đỗ
Quyên và loài chim Đỗ Quyên suốt đời gắn bó trở thành câu chuyện truyền kỳ bất hủ
chốn nhân gian.