THAN RẰNG THUNG CỖI HUYÊN GIÀ (1411)
Thung cỗi huyên già: Ý nói cha mẹ tuổi đã cao.
Chữ “thung” đúng ra là chữ “
xuân”. Mượn “xuân huyên” để ví cha mẹ.
Xuân 椿: tức cây đại xuân,
theo truyền thuyết cổ đại là cây sống rất lâu. Trong Trang tử - Tiêu dao du 庄子 - 逍遥游 có câu:
Thượng cổ hữu đại xuân giả, dĩ bát
thiên tuế vi xuân, bát thiên tuế vi thu, thử đại niên dã.
上古有大椿者, 以八千岁为春, 八千岁为秋, 此大年也.
(Thời thượng cổ có cây đại xuân, lấy 8000 năm làm một mùa xuân, 8000 năm làm một
mùa thu, ấy là trường thọ)
Người xưa bèn lấy cây Đại xuân để ví cho cha, mong cha sống lâu như thế. Về
sau, khi chúc thọ người nam, đều tôn xưng họ là “xuân thọ” 椿寿. Trong Luận
ngữ 论语 có nói, con của
Khổng Tử 孔子 là Khổng Lí 孔鲤 vì sợ làm phiền
cha đang suy nghĩ vấn đề, nên đã “xu đình nhi quá” 趋庭而过 (rảo bước qua trong sân). Nhân đó người xưa bèn đem chữ
“xuân” 椿 hợp lại với chữ “đình” 庭 thành “xuân đình” 椿庭, để gọi cha.
https://baike.baidu.com/item/%E6%A4%BF%E8%90%B1
Huyên 諼, 谖, 萱: tên một loại cỏ. Biệt danh của cỏ huyên rất nhiều,
như: kim châm金针, vong ưu thảo 忘忧草, nghi nam thảo 宜男草, liệu sầu 疗愁, tử huyên 紫萱 , lộc tiễn 鹿箭, hoàng hoa thái 黄花菜 .... Ta gọi loại hoa này là “hoa hiên”. Theo truyền
thuyết cỏ huyên là loại cỏ khiến người ta có thể quên đi lo âu phiền muộn.
Trong Hán văn, 萱草 cũng được viết là 谖草, 谖 (huyên) có
nghĩa là “quên”. Ghi chép sớm nhất về cỏ huyên được thấy ở bài thơ Bá hề 伯兮phần Vệ
phong 卫风 trong Kinh thi. Bối 背có nghĩa là bắc đường 北堂tức nhà phía bắc. Bắc đường đại biểu cho mẹ. Do vì cỏ
huyên là loại cỏ có thể làm cho người ta quên đi ưu sầu, nên thời cổ, khi người
con chuẩn bị đi xa, thường trồng cỏ huyên ở nhà phía bắc, hi vọng mẹ sẽ giảm bớt
nỗi nhớ thương, quên đi ưu sầu.
Trong Thi kinh – Vệ phong – Bá
hề 詩經 - 衛風 - 伯兮có câu:
Yên đắc huyên thảo
Ngôn thụ chi bối.
焉得諼草
言樹之背
(Làm sao có được cây cỏ huyên
Trồng nó ở nhà phía bắc)
Than rằng thung cỗi huyên già
Thiên lao biết có bao giờ biện oan
(Nhị độ mai 1411 - 1412)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 07/12/2023