求人须求大丈夫
若要断酒法, 醒眼看醉人
求人须求大丈夫, 济 (1) 人须济急时无
渴时一滴如甘露, 醉后添杯不如无
久住令人贱, 频来亲也疏
(清.周希陶: 增广贤文)
Phiên âm
CẦU
NHÂN TU CẦU ĐẠI TRƯỢNG PHU
Nhược yếu đoạn tửu pháp, tỉnh nhãn khán
tuý nhân
Cầu nhân tu cầu đại trượng phu, tế (1)
nhân tu tế cấp thời vô
Khát thời nhất đích như cam lộ, tuý hậu
thiêm bôi bất như vô
Cửu trú linh nhân tiện, tần lai thân dã
sơ
(Thanh . Chu Hi Đào: Tăng quảng hiền văn)
Chú thích
1- Tế 济: Giúp, cứu tế.
Dịch nghĩa
CẦU NGƯỜI GIÚP THÌ HÃY CẦU ĐẠI TRƯỢNG
PHU
Muốn có cách dứt bỏ rượu, thì chỉ cần dùng đôi mắt tĩnh táo nhìn xem tư
thế say của người say rượu.
Cầu người
giúp thì hãy cầu đại trượng phu, cứu giúp người thì hãy cứu giúp những người
đang cần giúp nhất.
Lúc
khát thì một giọt nước cũng ngon như cam lộ, sau khi say mà thêm một li nữa thì
cũng như không.
Trú nhà người ta thời gian lâu sẽ khiến người ta ghét, thường đến nhà bà con thân thích thì dù có thân cũng dần hoá thành sơ.
Phân tích và
bình luận
Mấy câu
trên chủ yếu nói về nhân tình qua lại. Đối với mối quan hệ giữa bà con bạn bè,
có người thích “tuyết trung tống thán” 雪中送炭 (1), có người thích “cẩm thượng thiêm hoa” 锦上添花 (2), có người thích giữ khoảng cách, cũng có người thích
thân mật gần gũi. Còn như cách nào là tốt, thì phải nhìn xem bản thân mình lí
giải như thế nào,
“Cẩm
thượng thiêm hoa” đương nhiên là tốt, “tuyết trung tống thán” lại càng trân quý,
Đối với một người chí đắc ý mãn mà nói, họ thứ gì cũng không thiếu, cuộc sống của
họ đã đầy đủ phong phú, thêm hoa trên gấm, đối với họ không hề mang lại sự thay
đổi mang tính thực chất nào. Nhân đó, hiệu ứng cuộc sống có lẽ chỉ là một nụ cười.
Còn “tuyết trung tống thán” thì lại khác, người ta trong lúc nguy nan, thứ mà cần
nhất chính là sự giúp đỡ từ bên ngoài, bất luận là vật chất hay là tinh thần.
Cái ơn về giọt nước của anh chính là cam lồ cứu mạng người khác, nhận lại được
sự báo đáp nhiều như nước suối cũng không lấy làm kì lạ. Phàm mọi việc đều có mức
độ, không thể vượt quá. Cho dù bạn bè hoặc thân thích dù có thân mật thêm đi nữa,
đối với bản thân cũng không hề lưu lại chút gì. Cuộc sống vốn là của mình, ai lại
bằng lòng giao cho người khác nắm giữ? Con người cần có không gian riêng thuộc
về mình, thường qua lại hoặc trường kì lưu trú sẽ mang đến cho người ta tâm lí
phải có trách nhiệm gánh vác, khiến bạn bề thân thích mất đi quyền lợi riêng tư
và thời gian để xử lí những việc riêng tư. Thân mật đương nhiên là tốt, nhưng
quá thân mật sẽ mất đi tự ngã, đây là điều mà ai cũng không bằng lòng tiếp nhận.
Tóm lại, bất luận là giao tình, thân tình hay ái tình, giữ được khoảng cách thích đáng đều có thể mang lại cho đôi bên khoảnh đất để suy tư, càng có thể nảy sinh một loại tình cảm thần bí. Chỉ có như thế mới có thể khiến cho tình cảm đó luôn có được sự tươi mới trường cửu.
Chú của người
dịch
1- Tuyết trung
tống thán 雪中送炭: Giúp củi than cho người trong tuyết sưởi ấm. Ý nói giúp đỡ kịp thời người
gặp lúc khó khăn nguy cấp.
2- Cẩm thượng thiêm hoa 锦上添花: Thêu hoa thêm trên gấm. Ý nói sự việc vốn đã tốt đẹp làm cho nó tốt đẹp thêm.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 01/12/2023
Nguồn
TĂNG QUẢNG HIỀN VĂN
增广贤文
Thanh . Chu Hi Đào 周希陶 tu đính
Nam Kinh: Giang Tô Phụng Hoàng mĩ thuật xuất bản xã. 2015