君子有三志在匡扶天下
小人忘八心存欲利己家
Quân tử hữu tam, chí tại khuông
phù thiên hạ
Tiểu nhân vong bát, tâm tồn dục lợi kỉ gia
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 01/11/2023
Quân tử hữu tam 君子有三: Quân tử có ba điều phải
suy nghĩ. Điển xuất từ Khổng Tử gia ngữ
- Tam thứ 孔子家语 - 三恕 :
孔子曰: “君子有三思, 不可不察也. 少而不学, 长无能也; 老而不教, 死莫之思也; 有而不施, 穷莫之救也. 故君子少思其长则务学, 老思其死则务教, 有思其穷则务施.
Khổng
Tử viết: “Quân tử hữu tam tư, bất khả bất sát dã. Thiếu nhi bất học, trưởng vô
năng dã; lão nhi bất giáo, tử mạc chi tư dã; hữu nhi bất thi, cùng mạc chi cứu
dã. Cố quân tử thiếu tư kì trưởng tắc vụ học; lão tư kì tử tắc vụ giáo; hữu tư
kì cùng tắc vụ thi.
(Khổng Tử bảo rằng: “Quân tử có ba điều phải suy nghĩ, không thể không xem trọng.
- Lúc trẻ không học, đến khi trưởng thành không có kĩ năng.
- Lúc già không dạy bảo con cháu, sau khi mất chẳng có ai nhớ tới.
- Lúc giàu có không bố thí, khi gặp cảnh khồn cùng không có ai cứu giúp.
Cho nên, quân tử:
- Lúc trẻ nghĩ đến khi già, phải ra sức học tập.
- Lúc già nghĩ đến việc sau khi mất phải ra sức dạy bảo con cháu.
- Lúc giàu có nghĩ đến khi gặp cảnh cùng khốn, phải ra sức bố thí.)
Vong bát 忘八: quên tám điều, cũng gọi là “vong bát đoan” 忘八端. Đây là từ dùng để mắng những kẻ không có lễ nghĩa liêm sĩ.
Thời cổ, “bát đoan” 八端là chỉ hiếu 孝, đễ 悌, trung 忠, tín 信, lễ 禮, nghĩa 義, liêm 廉, sỉ 恥, đó là 8 điều căn bản để làm người. “Vong bát” là quên 8 điều cơ bản này.