TRUYỀN THUYẾT VỀ KHỞI NGUYÊN CỦA RƯỢU
(kì 3)
NGHI ĐỊCH TẠO TỬU THUYẾT
仪狄造酒说
Về thuyết “Nghi Địch
tạo tửu”, ghi chép trong sử liệu là, Thế
thuyết 世说 tương truyền:
Nghi Địch thuỷ tác tửu lao
仪狄始作酒醪
(Nghi Địch bắt đầu làm ra rượu)
Thế kỉ thứ 2 trước công nguyên,
trong Lã Thị Xuân Thu” 吕氏春秋có nói:
Nghi Địch tác tửu
仪狄作酒
(Nghi Địch làm ra rượu)
Nhưng nổi
tiếng và rõ ràng nhất là trong Chiến quốc
sách 战国策của Lưu Hướng 刘向 đời Hán:
Tích giả, Đế nữ lệnh Nghi Địch tác tửu nhi
mĩ, tiến chi Vũ, Vũ ẩm nhi cam chi, viết: ‘Hậu thế tất hữu ẩm tửu nhi vong quốc
giả.’ Toại sơ Nghi Địch nhi tuyệt chỉ tửu.
昔者, 帝女令仪狄作酒而美, 进之禹, 禹饮而甘之, 曰: ‘后世必有饮酒而亡国者.’ 遂疏仪狄而绝旨酒.
(Ngày
xưa, hai người con gái của Đế Nghiêu là Nga Hoàng và Nữ Anh lệnh cho Nghi Địch
làm ra rượu, đem dâng lên Đại Vũ, Đại Vũ sau khi nếm qua cảm thấy mùi vị vô
cùng ngon ngọt, liền nói: ‘Đời sau tất có người vì uống rượu mà mất nước.’ Thế
là xa lánh Nghi Địch và cấm không cho làm rượu.)
(Đế nữ: có nhiều thuyết khác nhau – ND)
Nghi Địch
仪狄làm ra rượu và dâng lên Đại Vũ 大禹, Đại Vũ cảm thấy mùi vị ngon ngọt, nhưng dự liệu ngày
sau tất có quân vương nhân vì ham rượu mà mất nước. Để đề phòng, không những từ
đó cấm làm ra rượu, mà còn xa lánh Nghi Địch. Sự thực, ngày sau đích xác bất hạnh
bị Đại Vũ nói trúng, đã xuất hiện “tửu trì nhục lâm” 酒池肉林 (ao rượu rừng thịt) của Trụ vương 纣王
triều Thương, hoàng đế Vạn Lịch 万历 triều Minh sau khi say bí tỉ đã hoang dâm vô độ. Nhưng
bất luận hoàn cảnh xã hội đương thời, đơn giản mà nói, mấy vị quân vương ham rượu
đến mức cuồng đó, vị nào là không vướng tửu sắc tài khí, nên nếu đem sự hỗn loạn
của triều chính quy tội cho nhân vì rượu mà gây hoạ cho nước, thì không tránh
khỏi có sự khoa trương khuếch đại khiến người nghe kinh sợ, mấu chốt là ở chố
người uống rượu.
Về thân
phận của Nghi Địch cũng đã có nhiều thảo luận. Có người cho rằng Nghi Địch là “thợ”
chuyên quản về nghề làm rượu, hoặc là thần thuộc của Hạ Vũ 夏禹, nhân đó mới có thể có cơ hội tiếp cận Hạ Vũ. Cũng có
quan điểm cho rằng Nghi Địch là nữ, chữ “nghi” 仪vào
thời cổ đồng với chữ “nga” 娥, Nghi Địch có nghĩa
là “Địch cô nương”. Vương Xán 王粲, một trong “Kiến An
thất tử” 建安七子mở đầu Tửu phú 酒赋 nói rằng
Đế nữ Nghi Địch, chỉ tửu thị hiến
帝女仪狄, 旨酒是献
Cho thấy rõ thân phận là nữ của Nghi Địch.
Thuyết
“Nghi Địch tạo tửu” kì thực không đáng tin. Sớm trong Hoàng Đế
Nội kinh 黄帝内经 đã có ghi chép về cuộc thảo luận giữa Hoàng Đế 黄帝 và y gia Kì Bá 岐伯về “thang dịch lao lễ” 汤液醪醴. Trong Thần Nông bản thảo 神农本草 lại khẳng định vào thời đại Thần Nông đã có rượu rồi, đó đều là sớm hơn thời đại Hạ Vũ, thuyết Nghi Địch làm ra rượu phải lí giải một cách chuẩn xác là Nghi Địch đã cải tiến công nghệ làm rượu thời thượng cổ. …..
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 20/10/2023
Nguồn
TỬU TỤC
酒俗
Tác giả: Từ Cẩn 徐谨
Thiên Tân: Thiên Tân nhân dân xuất bản xã, 2012.