BẮC KINH YÊN BÌNH THƯ VIỆN
Thư viện Yên Bình 燕平tại Xương Bình 昌平 Bắc Kinh 北京. Vốn có tên là “Gián Nghị thư viện” 谏议书院, được xây dựng tại phía tây nam thành vào thời Thái Định 泰定 triều Nguyên, thờ Gián nghị đại phu Lưu Bí 刘贲đời Đường, cho nên có thên như thế. Lập vị Sơn trưởng (Viện trưởng) làm chủ. Thời Cảnh Thái 景泰 đời Minh phế. Năm Càn Long thứ 23 (năm 1758), Tri Châu Nhuế Thái Nguyên 芮泰元trùng kiến ở phí tây Học cung trong thành, đổi tên là Yên Bình 燕平. Năm Càn Long 乾隆thứ 45, Tri châu Quy Cảnh Chiếu 归景照trùng tu, lúc bấy giờ đất có 499 mẫu, cùng với nền móng, phòng xá, mỗi năm thu tô là 121465 văn tiền, để cung cấp kinh phí. Năm Đạo Quang 道光thứ 20 (năm 1840), ban dụ thưởng quan địa là hơn 2650 mẫu, mỗi năm thu tô là 409540 văn tiền. Năm thứ 24, Tri châu Lôi Trí Hanh 雷致亨trùng kiến, đồng thời có chương trình quy định: chọn “thân sĩ xuất thân khoa giáp kiêm văn hạnh ưu tú” làm Viện trưởng, nắm giữ việc dạy học. Uỷ nhiệm cho Quan học giáo quan làm Giám viện. Chọn 2 vị lão thành giàu có làm thành viên ban giám đốc, kinh lí điền sản. Thu nhận sinh viên có hộ tịch gốc cả chính khoá và phó khoá mỗi nhóm 8 người, đồng sinh chính khoá và phó khó mỗi nhóm 5 người. Hàng năm do tri châu xem xét giám định, phàm những người không đủ điều kiền dự khảo, được ghi tên bổ khảo vào lúc có Nguyệt khoá, liệt vào ngoại khoá. Những sinh đồng ngoại tịch không được dự khảo. Vào ngày mùng 3 mỗi tháng, do đạo châu luân lưu theo tháng “quynh thí” 扃试 (1), ngày 18 mỗi tháng “trai khoá” 斋课, do Viện trưởng “quynh thí”, đều do Tri châu bình duyệt phân ra danh sách thứ tự 3 cấp siêu 超, đặc 特, nhất 一. Phó khoá, quan trai khoá nào mà liên tục 3 lần dự khảo đều đạt hạng “siêu” sẽ thăng chính khoá. Ngược lại, chính khoá bị giáng xuống phó khoá. Những người xếp hàng đầu hoặc trúng Cử nhân, Tiến sĩ, được cấp tiền, quà mừng để động viên.
Chú của người
dịch
1- Quynh thí 扃试: “quynh” 扃có nghĩa là đóng, “quynh môn” 扃门là đóng cửa. “Quynh thí” 扃试 tức khảo sinh mỗi người ở riêng một gian phòng để làm bài thi.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 23/10/2023
Nguồn
TRUNG QUỐC THƯ VIỆN TỪ ĐIỂN
中國書院辭典
Chủ biên: Quý Khiếu Phong 季啸风
Triết Giang giáo dục xuất bản xã, 1996.