映山紅
九夏山坡躑躅紅
杜鵑啼血染花心
子規布谷推人淚
譽得西施秀美濃
ÁNH SƠN HỒNG
Cửu hạ sơn pha Trịch
trục hồng
Đỗ Quyên đề huyết
nhiễm hoa tâm
Tử quy bố cốc thôi
nhân lệ
Dự đắc Tây Thi tú mĩ nùng
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 29/8/2023
Cửu
hạ 九夏: Ba tháng mùa hạ tổng cộng có
90 ngày, nên người xưa dùng “cửu hạ” để chỉ mùa hạ.
Trịch
trục 躑躅: một trong những biệt xưng của
hoa Đỗ Quyên 杜鵑.
Do Đỗ Quyên có nhiều chủng loại nên có nhiều biệt xưng:
Sơn lựu 山榴,
Sơn thạch lựu 山石榴,
Trịch trục 躑躅,
Sơn trịch trục 山躑躅,
Hồng trịch trục 紅躑躅,
Ánh sơn hồng 映山紅,
Thạch nham 石岩, Sơn quyên 山鵑, Diễm sơn hồng 艷山紅, Diễm sơn hoa 艷山花 …
Hoa
Đỗ Quyên là một trong “Trung Quốc thập đại danh hoa” được khen tặng là “Hoa
trung Tây Thi” 花中西施.
Đỗ
quyên đề huyết 杜鵑啼血: Chim Quyên kêu rỏ máu. Chim Đỗ
Quyên còn gọi là “Tử Quy 子規, Bố Cốc 布谷”. Có hai truyền thuyết nổi tiếng về chim Đỗ Quyên liên quan
đến hoa Đỗ Quyên:
Truyền
thuyết kể rằng ngày xưa ở nước Thục có một vị vua tên là Đỗ Vũ 杜宇 rất yêu thương hoàng hậu. Sau vua bị gian thần
hãm hại chết oan ức hồn hoá thành chim Đỗ Quyên, hàng ngày cất lên những
tiếng kêu ai oán trong vườn hoa của hoàng hậu. Nước mắt rơi xuống
là từng giọt máu tươi, nhuốm đỏ các cánh hoa xinh đẹp, cho nên người đời sau gọi đó là
hoa Đỗ
Quyên.
Hoàng
hậu nghe được tiếng kêu ai oán của chim Đỗ Quyên, thấy được máu tươi rỏ
xuống mới biết đó là linh hồn của chồng mình hoá thành. Do quá đau buồn, ngày
đêm gào lên: “tử quy, tử quy” nên cuối cùng cũng qua đời, linh hồn của bà hoá thành
loài hoa Đỗ
Quyên đỏ như lửa nở đầy khắp núi đồi. Hoa Đỗ Quyên cùng chim Đỗ Quyên luôn gần nhau cho nên
hoa Đỗ
Quyên cũng còn được gọi là Ánh sơn hồng. Đây chính
là điển cố chim Đỗ Quyên kêu rỏ máu, chim Tử Quy kêu ai oán.
Thục quốc tằng văn Tử Quy điểu,
Tuyên thành hoàn kiến Đỗ Quyên hoa.
蜀国曾闻子规鸟
宣城还见杜鹃花
(Nơi nước
Thục từng nghe tiếng chim Tử Quy,
Nay ở Tuyên thành lại thấy hoa Đỗ Quyên)
Loại
hoa Đỗ
Quyên và loài chim Đỗ Quyên suốt đời gắn bó trở thành câu chuyện truyền kỳ bất hủ
chốn nhân gian.
Một truyền thuyết khác
Nước Thục
thời cổ là một nước hoà bình giàu có, đất đai màu mỡ, sản vật dồi dào, mọi người
cơm no áo ấm, không ưu tư lo buồn, cuộc sống vô cùng hạnh phúc. Nhưng, cuộc
sống đầy đủ không âu lo đã làm cho mọi người dần lười nhác, suốt ngày họ chỉ biết
say sưa mộng tưởng, cờ bạc rong chơi, mặc tình hưởng lạc, có lúc quên cả
thời gian gieo trồng.
Vua
Thục tên Đỗ
Vũ 杜宇 là một vị vua siêng năng cần
mẫn, ông rất thương yêu nhân dân của mình. Nhìn thấy họ vui sướng
quên lo, trong lòng ông như lửa đốt. Để không trễ nãi nông vụ, mỗi khi đến tiết xuân gieo cấy, ông
chạy khắp nơi, thúc giục mọi người gieo hạt, cho kịp
thời gian.
Và
cứ như thế, năm này qua năm khác, vô
tình đã tạo cho người dân một thói quen: nếu Đỗ Vũ không đến
thì không gieo hạt.
Cuối
cùng, Đỗ
Vũ mệt nhọc thành bệnh, từ bỏ cõi đời, nhưng đối
với nhân dân, ông vẫn không quên, linh hồn hoá thành một loài chim nhỏ. Mỗi khi
Xuân đến, bay lượn khắp nơi, cất lên những tiếng kêu như thúc giục: “Khoái khoái bố cốc, khoái khoái bố cốc” 快快布谷, 快快布谷 (mau mau gieo hạt, mau mau gieo
hạt); kêu đến nỗi miệng rỏ máu tươi; từng giọt máu rỏ xuống khắp núi
đồi hoá thành từng đoá từng đoá hoa xinh đẹp.
Mọi
người cảm động, bắt đầu học theo Đỗ Vũ, siêng năng chăm chỉ,
họ gọi loài chim ấy là chim Đỗ Quyên, gọi những bông hoa xinh đẹp từ máu hoá thành là hoa
Đỗ
Quyên.