“YÊN KINH BÁT CẢNH” CHỈ TÁM CẢNH NÀO
Nói đến cảnh quan tự nhiên của Bắc Kinh xưa, rất nhiều người sẽ nói:
“Yên Kinh bát cảnh” 燕京八景 , đủ
thấy tám cảnh ở Yên Kinh 燕京rất có danh khí đối
với người Bắc Kinh xưa. Thế nào là “Yên Kinh bát cảnh”? Bát cảnh gồm những cảnh
nào?
Tám cảnh
ở Yên Kinh được gọi là “Yên Kinh bát cảnh” 燕京八景, “Yên Đài bát cảnh” 燕台八景, là tám cảnh điểm
nổi tiếng của Bắc Kinh xưa. Sản sinh vào thời Kim. Thắng địa cảnh quan của Bắc
Kinh rất nhiều. sao lại chỉ chọn tám cảnh cần phải tiến một bước khảo chứng.
Nhưng về tám cảnh rốt cuộc là những cảnh nào thì trong sử thử có nhiều ghi
chép.
Ghi
chép sớm nhất về “bát cảnh” của khu vực Bắc Kinh là trong Minh Xương di sự 明昌遗事của triều Kim, Minh Xương 明昌là
niên hiệu của Kim Chương Tông 金章宗, danh mục mà đương
thời nói đến là “Yên Sơn bát cảnh”.
Trong Nhất thống chí 一统志thời Nguyên
cũng từng có những ghi chép đối với tám cảnh, nhưng “Yên Sơn bát cảnh” mà nó
ghi chép có hai chỗ khác với tên gọi của đời Nguyên.
“Bát cảnh” của đời Kim lần
lượt là:
Thái Dịch
thu phong 太液秋风, Quỳnh đảo xuân âm 琼岛春阴, Đạo Lăng tịch chiếu 道陵夕照, Kế Môn phi vũ 蓟门飞雨, Tây Sơn tích tuyết 西山积雪, Ngọc Tuyền thuỳ hồng 玉泉垂虹, Lô Câu hiểu nguyệt
卢沟晓月, Cư Dung điệp thuý 居庸叠翠.
“Bát cảnh”
của đời Nguyên là:
Thái Dịch
thu ba太液秋波, Quỳnh đảo xuân âm 琼岛春阴, Đạo Lăng tịch chiếu 道陵夕照, Kế Môn phi vũ 蓟门飞雨, Tây Sơn tễ tuyết 西山霁雪, Ngọc Tuyền thuỳ hồng 玉泉垂虹, Lô Câu hiểu nguyệt
卢沟晓月, Cư Dung điệp thuý 居庸叠翠.
Qua đó
có thể thấy, hai chỗ khác nhau là cảnh thứ nhất và cảnh thứ năm, tức Thái Dịch
thu phong太液秋风gọi là Thái Dịch thu ba 太液秋波, Tây Sơn tích tuyết西山 积雪gọi là Tây Sơn tễ tuyết西山霁雪.
Trong Uyển thự tạp kí 宛署杂记đời Minh cũng
có những ghi chép đời với tám cảnh, nhưng gọi tám cảnh là “Yên Đài bát cảnh”.
“Bát cảnh”
của đời Minh là:
Thái Dịch
tình ba 太液晴波, Quỳnh Đảo xuân vân 琼岛春云, Đạo Lăng tịch chiếu 道陵夕照, Kế Môn yên thụ 蓟门烟树, Tây Sơn tễ tuyết 西山霁雪. Ngọc Tuyền thuỳ hồng 玉泉垂虹. Lô Câu hiểu nguyệt
卢沟晓月, Cư Dung điệp thuý 居庸叠翠.
Có thể
thấy, trong tám cảnh của đời Minh, trong đó có ba cảnh có tên gọi khác với đời
Kim, tức Thái Dịch thu phong太液秋风 gọi là Thái Dịch
tình ba太液晴波, Quỳnh Đảo xuân âm琼岛春阴gọi là Quỳnh Đảo xuân vân琼岛春云, Tây Sơn tích tuyết西山积雪 gọi là Tây sơn
tễ tuyết西山霁雪.
Đến nay
xưng hiệu “Yên Kinh bát cảnh” mà chúng
ta gọi là xuất hiện trong Uyển Bình huyện
chí 宛平县志của thời Khang Hi 康熙nhà Thanh. Trong
danh xưng các cảnh trong tám cảnh so với đời Minh chỉ khác có một chỗ, tức Ngọc
Tuyền thuỳ hồng玉泉垂虹gọi là Ngọc Tuyền lưu hồng玉泉流虹.
“Bát cảnh”
của Yên Kinh bát cảnh mà hiện nay chúng ta nói lần lượt là:
- Thái
Dịch thu phong 太液秋风 (Trung
Nam Hải 中南海)
- Quỳnh
Đảo xuân âm琼岛春阴 (Bắc
Hải công viên 北海公园)
- Kim
Đài tịch chiếu 金台夕照 (Kim
Đài lộ 金台路)
- Kế
Môn yên thụ蓟门烟树 (Tây Thổ thành 西土城)
- Tây
Sơn tình tuyết 西山晴雪 (Hương
Sơn 香山, Bát Đại xứ 八大处)
- Ngọc
Tuyền bác đột 玉泉趵突 (Ngọc
Tuyền sơn 玉泉山)
- Lô
Câu hiểu nguyệt卢沟晓月 (Lô
Câu kiều 卢沟桥)
- Cư
Dung điệp thuý居庸叠翠 (Bát
Đạt lĩnh 八达岭)
Tám cảnh
này là vào năm Càn Long 乾隆thứ 16, tức năm
1751, hoàng đế Càn Long đích thân chủ trì sửa đổi, tại mỗi cảnh điểm sở tại,
còn dựng ngự bi, chính diện là danh xưng tám cảnh đã được khâm định, mặt sau
bia là một bài thơ thất luật.
Sự xuất
hiện của Yên Kinh bát cảnh, đối với phong cảnh điểm sau này đã có ảnh hưởng to
lớn. Từ đó về sau,
Thập thất chi ấp, tam lí chi thành, ngũ mẫu chi viên, dĩ cập lâm cung
phạm vũ, mị bất hữu bát cảnh thi hĩ.
十室之邑, 三里之城, 五亩之园, 以及琳宫梵宇, 靡不有八景诗矣.
(Ấp mười nhà, thành ba dặm, vườn
năm mẫu, cho đến Đạo quán, Phật điện không nơi nào là không có thơ viết về tám
cảnh)
Viên lâm hiện đại, đình viện lục hoá cũng đều mượn theo cảnh điểm mà Yên Kinh bát cảnh kiến tạo, thúc đẩy sự phát triển việc kiến thiết viên lâm Bắc Kinh.
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 12/8/2023
Nguồn
LÃO BẮC KINH ĐÍCH THÚ VĂN TRUYỀN THUYẾT
老北京的趣闻传说
Biên soạn: Trương Huỷ Nghiên 张卉妍