木蘭花
九夏榴花開滿樹
涼夜蟪蛄聲不住
風裊裊月蒙蒙
笛曲忽聞何處
燈下閑看書論語
半部古人歸用此
太平盛治得豐收
可惜如今奚不守
MỘC LAN HOA
Cửu Hạ lựu hoa
khai mãn thụ
Lương dạ huệ cô
thanh bất trú
Phong niễu niễu,
nguyệt mông mông
Địch khúc hốt văn hà xứ
Đăng hạ nhàn khan
thư Luận ngữ
Bán bộ cổ nhân quy
dụng thử
Thái bình thịnh trị
đắc phong thu
Khả tích như kim hề bất thủ
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 16/7/2023
Cửu
Hạ 九夏: Ba tháng mùa Hạ là 90 ngày,
cho nên người xưa dùng “Cửu Hạ” để chỉ mùa Hạ
Huệ
cô 蟪蛄: một loài ve sầu nhỏ.
Bán
bộ cổ nhân quy dụng thử 半部古人歸用此: Điển xuất từ thành ngữ “Bán bộ
Luận ngữ” 半部論語
(nửa bộ Luận ngữ). Thời cổ, bộ Luận
ngữ 论语rất được tôn sùng, người ta cho rằng, nắm được
một nửa bộ Luận ngữ thì có thể trị lí
thiên hạ. Thành ngữ này cường điệu tính trọng yếu của việc học tập trứ tác kinh
điển.
Xuất xứ: Tống . La Đại Kinh 罗大经: Hạc Lâm Ngọc Lộ 鹤林玉露.
Chính
trị gia nổi tiếng Triệu Phổ 赵普 thời Bắc Tống lúc trẻ tòng quân, đọc sách không nhiều. Sau
khi xuất nhậm Tể tướng, lúc xử lí công vụ thường nhân vì văn hoá thấp mà cảm thấy
lực bất tùng tâm. Tống Thái Tổ Triệu Khuông Dận 赵匡胤 biết rõ cái gốc của Triệu Phổ
nên khuyên ông đọc sách. Thế là, Triệu Phổ mỗi khi lên triều xong về lại phủ liền
đóng cửa đọc sách. Chẳng bao lâu học vấn của ông đã có sự tiến triển, có tác dụng
tích cực đối với việc an định thiên hạ thời kì đầu triều Tống.
Sau
khi Tống Thái Tổ qua đời, em trai là Triệu Khuông Nghĩa 赵匡义 kế vị, sử xưng là Tống Thái
Tông. Triệu Phổ vẫn đảm nhậm chức Tể tướng. Có người nói với Tống Thái Tông rằng
Triệu Phổ bất học vô thuật, sách mà ông ta đọc chỉ là một bộ kinh điển Luận ngữ của Nho gia mà thôi, làm Tể tướng
rất không thoả đáng. Thái Tông không cho là như thế, nói rằng:
-
Triệu Phổ đọc sách không nhiều, điều đó
ta vốn biết. Nhưng nói ông ta chỉ đọc một bộ “Luận ngữ” 论语, ta không tin.
Một
lần nọ, Tống Thái Tông nói chuyện cùng Triệu Phổ, Thái Tông hỏi rằng:
-
Có người nói khanh chỉ đọc mỗi một bộ “Luận
ngữ”, điều đó có đúng không?
Triệu
Phổ thành thực đáp rằng:
-
Những gì mà bình sinh thần biết, quả thực
là không ngoài bộ “Luận ngữ”. Trước đây thần dùng nửa bộ “Luận ngữ” để giúp
Thái Tổ bình định thiên hạ, hiện thần dùng nửa bộ “Luận ngữ” để giúp bệ hạ làm
cho thiên hạ được thái bình.
Về
sau Triệu Phổ tuổi cao sức yếu, từ chức Tể tướng. Chẳng bao lâu Triệu Phổ bệnh
và qua đời. Gia đình mở rương sách của ông, bên trong quả thực chỉ có một bộ Luận ngữ.
(“Trung
Quốc thành ngữ cố sự tổng tập” 中国成语故事总集 (tập 1). Chủ biên Đường Kì 唐麒. Trường Xuân – Thời đại văn nghệ
xuất bản xã, 2004)