BỐ Y SƠ THỰC
(tiếp theo)
“Sơ thực”
蔬食, không phải là ăn rau. Chữ 蔬
“vốn viết là 疏. nghĩa gốc của 疏là
khơi thông, dẫn đến nghĩa là “điều trần”, rồi lại đến nghĩa là rau được trồng
trong ruộng. Cho nên thời thượng cổ, trong văn hiến thời Tần Hán, có lúc thấy 蔬 đó là người thời Hán Nguỵ đã sửa, nhìn chung không
mang nghĩa là “sơ thái” (rau). 蔬食tức 疏食 (sơ thực), 粗食 (thô thực), giống
như ngày nay nói 粗粮(thô lương). Trong Luận
ngữ - Hương đảng 论语 - 乡党 có câu:
Tuy sơ thực thái canh
虽蔬食菜羹
羹 (canh) chỉ 菜 (thái: rau), 食 (thực) đương nhiên là chỉ 饭
(phạn: cơm).
Hoàng
Khản 黄侃 sớ rằng:
Sơ thực, thô thực dã
蔬食, 粗食也
(Sơ thực tức thô thực)
Trong Lễ kí – Tạp kí hạ 礼记 - 杂记下 có
câu:
Sơ thực bất túc tế dã
疏食不足祭也
(Sơ thực không đủ để tế)
Khổng Dĩnh Đạt 孔颖达sớ
rằng:
Sơ, thô chi thực, bất túc tế dã.
疏, 粗之食,
不足祭也
(Sơ là cơm thô, không đủ để tế)
Đương
nhiên, đời Hán đã có rau do người trồng, chữ 疏
(sơ) có lúc có thể chỉ rau, tức 蔬食 thành kết cấu ngang hàng.
Trong Hoài
Hạ thủ quả loả, thu súc sơ thực
夏取果蓏, 秋畜疏食
(Mùa hè lấy trái, mùa thu lấy rau)
Cao Dụ 高诱chú rằng:
Thái sơ viết sơ, cốc thực viết thực
菜蔬曰疏, 谷食曰食
Nhưng khi đi chung với “bố y” 布衣,
là chỉ “thô thực” 粗食 (cơm thô).
Trong Hán thư – Vương Cát truyện 汉书 - 王吉传có câu:
Khứ vị gia cư, diệc bố y sơ thực, thiên
hạ phục kì liêm
去位家居, 亦布衣疏食, 天下服其廉
(Từ bỏ chức quan về sống ở
nhà, cũng áo vải cơm thô, thiên hạ khâm phục sự liêm khiết của ông)
Trong Hậu Hán thư –
Bình cư dã trạch, bố y sơ thực, bất dữ ấp
lí thông.
屏居野泽, 布衣蔬食, 不与邑里通
(Ẩn cư chốn ao đầm, áo vải cơm thô, không qua lại với
người trong làng)
Trong Tam quốc chi – Nguỵ thư – Mao Giới truyện 三国志 - 魏书 - 毛玠传:
Giới cư hiển vị, thường bố y sơ thực.
玠居显位, 常布衣蔬食.
(Mao Giới ở địa vị hiển quý, thường áo vải cơm thô)
Trong Tấn thư – Phạm Uông truyện 晋书 - 范汪传:
Ngoại thị gia bần, vô dĩ tư cấp, Uông nãi lư vu viên trung, bố y sơ thực.
Nhiên (nhiên) tân tả thư.
外氏家贫, 无以资给, 汪乃庐于园中. 然 (燃) 薪写书.
(Bên ngoại nhà nghèo, không có
gì để trợ cấp. Uông bèn dựng nhà trong vườn, áo vải cơm thô. Đốt củi lấy ánh
sáng để viết sách)
Những “sơ thực” 蔬食 ở trên, đều chỉ thô thực 粗食, thô lương 粗粮; một “y” 衣 một “thực” 食, cả hai đều là kết cấu chính phụ. Hơn nữa, nếu cho rằng là “thực sơ thái” 食蔬菜 (ăn rau), thì rau là do người trồng, thời cổ không phải là vật tiêu chí cho thanh bần, sao có thể kết hợp chung với “bố y” 布衣 để biểu hiện cuộc sống thanh bần được? (Hết)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 13/7/2023
Nguồn
TRUNG QUỐC CỔ ĐẠI VĂN HOÁ THƯỜNG THỨC
中国古代文化常识
Tác giả: Hoàng Kim Quý 黄金贵
Bắc Kinh: Thương vụ ấn thư quán Quốc tế hữu hạn công
ti, 2022