西江月
清客羅浮一夢
原來疏影橫斜
東風任意笑鮮花
月現溪邊拂動
瘦骨操琴鄭重
飄香濃淡暄妍
冰膚玉面本癯仙
聽得千金一弄
TÂY GIANG NGUYỆT
Thanh khách La Phù
nhất mộng
Nguyên lai sơ ảnh
hoành tà
Đông phong nhậm ý
tiếu tiên hoa
Nguyệt hiện khê
biên phất động
Sấu cốt thao cầm
trịnh trọng
Phiêu hương nùng đạm
huyên nghiên
Băng phu ngọc diện
bổn cù tiên
Thính đắc thiên kim nhất lộng
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 07/5/2023
Thanh
khách 清客,
La Phù mộng 羅浮夢,
sơ ảnh 疏影,
huyên nghiên 暄妍,
ngọc diện 玉面,
cù tiên癯仙, đều là biệt xưng của hoa mai.
Thanh
khách 清客: Diêu Khoan 姚宽đời Tống trong Tây khê tùng ngữ thập khách 西溪丛语十客 có viết:
Mai hoa vi thanh
khách
梅花为清客
(Hoa mai gọi là thanh khách)
La phù 羅浮: Truyền thuyết kể rằng, khoảng niên hiệu Khai Hoàng 開皇 nhà Tuỳ, Triệu Sư Hùng 趙師雄đến núi La Phù 羅浮gặp được một cô gái xinh đẹp, cả hai cùng uống rượu chuyện trò. Sư Hùng cảm thấy mùi thơm vây lấy cô gái, ngôn ngữ thanh lệ, bèn uống đến say. Lúc tỉnh dậy, thấy mình đang nằm dưới gốc cây mai lớn. Về sau người ta dùng “La Phù mộng” 羅浮夢 để chỉ hoa mai.
Sơ ảnh hoành tà 疏影横斜: Điển xuất từ câu thơ trong Sơn viên tiểu mai 山園小梅 (bài 1) của Lâm Bô 林逋đời Tống:
Sơ ảnh hoành tà
thuỷ thanh thiển
Ám hương phù động nguyệt hoàng hôn
疏影横斜水清浅
暗香浮动月黄昏
(Bóng hoa mai thưa nằm ngang soi
trên dòng nước cạn trong,
Mùi hương ngầm thoang thoảng dưới
trăng lúc buổi hoàng hôn.)
Huyên nghiên 暄妍: Tươi đẹp, cũng từ bài Sơn viên tiểu mai 山園小梅 :
Chúng phương dao lạc
độc huyên nghiên,
Chiếm tận phong
tình hướng tiểu viên.
众芳摇落独暄妍
占尽风情向小园
Muôn hoa đều rụng chỉ riêng có
hoa mai tươi đẹp
Cảnh sắc diễm lệ ấy chiếm trọn
khoảnh vườn
Băng
phu ngọc diện 冰肤玉面: Ví hoa mai. Khuôn mặt đẹp như
mĩ nhân.
Nguỵ
Khỉ 魏杞
đời Tống ở bài Ngu mĩ nhân 虞美人có câu:
Băng phu ngọc diện
Cô Sơn duệ
Khẳng đáo nhân
gian thế
冰肤玉面孤山裔
肯到人间世
(Da trắng mặt ngọc, con cháu của
Cô Sơn
Chịu đến thế gian này)
Cù
tiên 癯仙: Vị tiên nhân gầy, biệt xưng của
hoa mai. Trong bài Xạ Đích sơn quan mai 射的山观梅 của Lục Du 陆游đời Tống có câu:
Lăng lệ băng sương
tuyết dũ kiên
Nhân gian na hữu
thử cù tiên
凌厉冰霜节愈坚
人间那有此癯仙
(Mạnh mẽ vượt qua sương tuyết tiết
tháo càng cững cõi
Chốn nhân gian làm gì có vị cù
tiên này)
Thiên
kim nhất lộng 千金一弄: Điển xuất từ bài Lí Cung Phụng đàn không hầu ca 李供奉弹箜篌歌 của Cố Huống 顾况 đời Đường:
Xảo thanh nhất nhật
nhất hồi biến
Thực khả trọng
Bất tích thiên kim
mãi nhất lộng
巧声一日一回变
实可重
不惜千金买一弄
(Tiếng đàn nghe hay mỗi ngày mỗi
mới
Thực đáng trân trọng
Chẳng tiếc ngàn vàng mua khúc nhạc)