XÃ NHẬT
“Xã nhật tiết” 社日节là ngày tế Xã thần 社神. Về nguồn gốc của Xã thần, trong Lễ kí – Tế pháp 礼记 - 祭法 có ghi:
Cung Công thị chi bá cửu châu dã, kì tử viết
Hậu Thổ, năng bình cửu châu, cố tự dĩ vi Xã.
共工氏之霸九州也, 其子曰后土, 能平九州, 故祀以为社
Khi
Cung Công làm bá cửu châu, con ông là Hậu Thổ, có thể bình được cửu châu, nên
được thờ làm Xã) (1)
Lấy Hậu
thổ 后土làm Xã thần còn có một thần thoại:
Hậu Thổ
后土nguyên tên là Câu Long 勾龙,
là con của Thuỷ thần Cung Công 共工. Cung Công mặt người
thân rắn, cả đầu tóc đỏ, tính tình hung dữ. Ngày nọ, ông đánh nhau với Thiên thần,
trong lúc giận dữ đã húc gãy trụ chống trời, khiến trời đất sụp lở, hồng thuỷ
trần khắp nơi. Thế là, Nữ Oa 女娲 đành phải luyện đã ngũ sắc để vá lỗ hổng của trời. Câu
Long thấy phụ thân gây ra đại hoạ, trong lòng vô cùng đau buồn. Sau khi Nữ Oa
vá xong trời, ông ta bèn đem chỗ nứt của cửu châu lấp lại. Hoàng Đế 黄帝 thấy
Câu Long hiền minh, bèn phong chức quan gọi là Hậu Thổ 后土,
bảo ông giữ lấy sợi dây thừng dùng để đo đạc đất đai, chuyên quản lí đất đai bốn
phương tám hướng, cũng trở thành Xã thần 社神mà
mọi người gọi.
Xã nhật
社日 phân
làm Xuân Xã 春社 và
Thu Xã 秋社. Nhìn chung Xuân Xã là vào ngày Tuất 戌thứ năm sau tiết Lập Xuân 立春,
ước khoảng trước sau tiết Xuân phân 春分. Người xưa vào mùa
thu tế Xã thần là để báo đáp mùa màng thu hoạch được mà Xã thần mang đến cho mọi
người. Thu Xã cũng vào ngày Tuất 戌 thứ năm sau tiết Lập thu 立秋,
ước khoảng trước sau tiết Thu phân 秋分. Chủ đề của Xã nhật
là “Xuân kì nhi Thu báo” 春祈而秋报 (mùa xuân cày cấy tế để cầu mưa thuận gió hoà, mùa thu
tế để báo đáp công ơn của thần đã cho mùa màng phong phú), hoạt động ngoài tế
Xã thần ra còn mang tính chất làng xóm tụ tập yến tiệc.
Thời cổ, Xã nhật rất được mọi người kính trọng. Mỗi khi đến Xuân Thu nhị Xã, triều đình cùng chính phủ các cấp cử hành nghi thức tế Xã chính quy, dân gian thì cử hành tụ hội tế Xã, tiến hành biểu diễn các dạng tế Xã rất phong phú, đồng thời tập trung yến tiệc, vô cùng náo nhiệt.
Chú của người
dịch
1- Câu này theo “Lễ
kí dịch giải” 禮記譯解 là:
“Khi Cung Công làm bá cửu
châu, con ông tên là Hậu Thổ, có thể biết được tính năng và các loại thổ nhưỡng
của cửu châu, nhân dân theo có mà được lợi, cho nên thánh vương đời sau khi tế
Xã thần tức Địa thần, đã đem thần chủ của Hậu Thổ phối tế cùng”
(“Lễ kí dịch giải” 禮記譯解 quyển hạ của Vương Văn Cẩm 王文錦, Trung Hoa thư cục, 2007)
Huỳnh Chương Hưng
Quy Nhơn 29/5/2023
Nguồn
BẤT KHẢ BẤT TRI ĐÍCH 30000 CÁ VĂN HOÁ THƯỜNG THỨC
不可不知的3000个文化常识
Biên soạn: Tinh Hán